تاریخچه کلاه در ایران و جهان
انسانها از دیرباز برای سازگاری با طبیعت و محافظت از سر خود رو به استفاده از وسایل مختلفی برای محافظی از سر خود آورده بوندن. با پیدایش اولین کلاهها در تاریخ و بهبود آن به وسیله انسانها، کلاههای مختلفی با کاربردهای متفاوت پدید آمد. امروزه کلاههای گوناگون و با کاربرد زیادی چه برای زیبایی و مد وفشن و چه برای ورزش، کارهای صنعتی و حتی فضانرودی تولید و توسعه پیدا کردهاند.
اولین کلاه استفاده شده در تاریخ
احتمالا اولین کلاههای استفاده شده توسط بشر از یک تکه برگ یا یک تکه چرم به وجود آمده است. انسانهای اولیه که در حدود 28000 سال تا 25000 هزار سال قبل از میلاد مسیح زندگی میکردند از کلاههای ابتدایی و اولیهای برای محافظت از سر خود بهره میبرند.
یکی از اولین نشانههای استفاده بشر از کلاه تصویری کشیده شده در یک معبد متعلق به 3200 سال قبل از میلاد مسیح میباشد که در آن مردی با یک کلاه حصیری کشیده شده است. این احتمال وجود دارد که آغاز استفاده از کلاهها، از مصر باستان شروع و رواج پیدا کرده باشد.
در حالی که تاریخ و مکان دقیق شروع استفاده از کلاه مشخص نیست، اما به احتمال زیاد کلاه نیز در کنار سایر لباسها به وجود آمده و کم کم شکل و ظاهر آن بهبود یافته است. با گذشت زمان استفاده از کلاه به چیزی فراتر از محافظت از سر کشیده شد. کلاهها جنبه زینتی به خود گرفتند و حتی برای مشخص کردن طبقات اجتماعی در جوامع مورد استفاده قرار گرفتند. همچنین از کلاهها برای زینت بخشیدن به خود و یا محافظت از سرمای زمستان مورد استفاده قرار میگرفتند. در تابستان نیز از کلاههایی با لبه بسیار بزرگ استفاده میشد تا جلوی سوختگی ناشی از نور آفتاب را بگیرد.
در دوره رونسانس در اروپا برای مشخص کردن طبقه اشراف از کلاههای بزرگ بافته شده از ابریشم استفاده میشد که زنان ثروتمند آن را به سر میکردند. با افراطی گری بیش از حد در تولید کلاههای بزرگ برای اشراف زادگان مخالفتهایی با این نوع پوشش به وجود آمد و این امر باعث به وجود آمدن تغییراتی در کلاههای تولید شده در اروپا شد. ملکه اسکاتلند در قرن 16 استفاده از کلاههای توری دار را باب کرد و این نوع کلاه در بین درباریان بسیار محبوب شد.
در بریتانیا همچنان استفاده از کلاه در بین خاندان سلطنی بسیار رایج است و ملکه انگلیس معمولا با کلاههای مخصوص به خود دیده میشود. حتی در مراسم سلطنتی مهمانان در کنار لباسهای رسمی کلاه به سر میکنند.
تاریخچه استفاده از کلاه در ایران
در ایران نیز استفاده از کلاه تاریخچه طولانی دارد. استفاده کلاه در ایران نیز به غارنشینان بازمیگردد و با ایجاد روستاها و جوامع پیشرفتهتر کلاهها نیز دچار تحول شدند و طرح و شکل جدیدی به خود گرفتند. از زمان قدیم استفاده از کلاه در ایران رایج بوده است و کلاه راهی برای نشان دادن شغل افراد، طبقه اجتماعی و حتی نژاد آنها بوده است.
کلاههای مورد استفاده از اسامی مختلفی نیز برخوردار بودند. اسامی مانند تاج، کلاه راسته، دیهیم، دستار، باشلق و کلاههای نمدی که هر کدام کاربرد و جایگاه خاص خود را داشتند.
شاید تاریخ دقیق استفاده از کلاه در ایران را نتوان مشخص کرد، اما استفاده از کلاه در ایران در دورههای سلطنت افشارین، قاجار و ساسانیان در ایران بسیار رایج بوده است. در ایران عموم مردم قبل ظهور اسلام کلاه به سر میکرند. با ظهور اسلام و ورود به ایران استفاده از عمامه بین ایرانیان بسیار رایجتر شد.
در دوره افشاریه و زندیه نیز استفاده از عمامه جای خود را به عرقچین و شال ترمهای که به دور آن پیچیده میشد داد. استفاده از کلاه در بین عشایر ایران نیز بسیار مرسوم است و هر یک از کلاه مخصوص به خود استفاده میکنند. برای مثال میتوان به اقوام و عشایر بختیاری و قشقایی اشاره کرد که هر کدام کلاه مخصوص به خود را به سر میگذارند. در دوره قاجار و قبل از آن استفاده از کلاه به شکلی رواج پیدا کرده بود که استفاده نکردن از کلاه را نوعی بی احترامی میپنداشتند و شخصی را که کلاه به سر نمیکرد دیوانه و بی آبریو میدانستند.
استفاده از کلاه در بین زنان ایرانی نیز تا قبل از ظهور اسلام رایج بوده است و همچنین بعد از کشف حجاب توسط رضاشاه استفاده از کلاه در بین زنان ایرانی دوباره رواج پیدا کرد.
شاید کلاه در دورههایی از تاریخ و مخصوصا بعد از جنگ جهانی محبوبیت خود را از دست داده باشد، اما پرنسس دایانا با پوشیدن کلاه موج جدیدی از استفاده کلاه در مد و فشن را در بین دوستاران این پوشاک به راه انداخت.
تاریخچه کلاه در ایران و قدمت آن را میتوان از کتاب ها و داستان های تاریخی ، مخصوصا در شاهنامه فردوسی که نمادی از لباس و پوشش سلحشوران و رزمندگان بوده است فهمید. این پوشش را در دیواره های کاخ تخت جمشید و سایر بناهای تاریخی در لباس و پوشش رزم سربازها می توان مشاهده کرد.
پادشاهان و افراد عالی رتبه در دوره ساسانیان، افشاریان و قاجاریان با تغییر سبک پوشیدن لباس، تحولی در این زمینه ایجاد کردند. جالب است بدانید که در تاریخ گذشته ایران، برهنه بودن سر مردان نشانه بی ادبی و بی وقار بودن شخص بود و همچنین مردم عوام اعتقاد داشتند که برهنه بودن سر مردان باعث فقر، حواسپرتی و جنون میشود.
به همین دلیل بر سر گذاشتن کلاه جدای از اینکه نوعی عادت بود، امری اجتناب ناپذیر و لازم بود؛ تا آن جا که مردان شب ها هنگام خواب عرق چین بر سر میگذاشتند؛ تا اینکه بعد از ورود اسلام به ایران، مردان ایرانی به جای کلاه از عمامه استفاده کردند.
تاریخچه کلاه در دوره پهلوی
در دوران پهلوی نیز کلاهی منسوب به کلاه پهلوی که برگرفته از لباس های اروپاییان بود در بین مردم رواج یافت؛ بعدها کلاهی تحت عنوان کلاه شاپو در بین مردم ایران رواج یافت و تاکنون از آن استفاده می شود.
تاریخچه کلاه در دوره افشاریان
در دوره افشاریان ، مردان از عرقچین استفاده میکردند که شال ترمه ای به دور آن پیچیده شده بود و به جای عمامه از آن استفاده میکردند.
تاریخچه کلاه در دوره قاجاریان
در زمان قاجار ، مردم عبا به دوش میانداختند و علما عمامه سفید به سر میگذاشتند و کاسبان عمامه هایی به رنگ زرد، شیری و شکری به سر داشتند.
به مرور زمان، عبا در دوره قاجار کمرنگ شد و مردان از کلاه و شال در پوشش خود استفاده می کردند و بعدها تنها کلاه بود که در این نوع پوشش باقی ماند و شال حذف شد.
تاریخچه کلاه در فرهنگ عشایر ایرانی
قابل ذکر هست که از قدیم، کلاه در فرهنگ عشایر ایرانی عضوی جدا نشدنی از فرهنگ آنها بوده است. کلاه عشایری مدل های متنوعی دارد و هر کلاه نشانه سنت محل زندگی آن ها می باشد. در بین انواع کلاههای عشایری، کلاه قشقایی و کلاه بختیاری که مختص ایلات و عشایر منطقه جنوب ایران می باشد شهرت زیادی در بین مردم دارند.
سخن پایانی
در این مقاله متوجه تاریخچه کلاه در ایران و جهان شدیم و فهمیدیم که کلاه از قدیم تا به الان عضوی جدا نشدنی از پوشش ایرانی ها بوده است و همواره در مدلها و طرحهای مختلف در حال عرضه به مردم عزیز کشورمان است. اگر شما هم اطلاعاتی درباره ی این موضوع دارید ، ممنون میشیم تا نظر خودتون رو در زیر این مطلب درج کنید تا هم ما و هم دوستان از اون استفاده کنیم.
