طراحی انسان محور یا مردم گرا | HCD
طراحی انسان‌محور (HCD) یا همان طراحی مردم‌گرا رویکردی است که در آن نیازها، خواسته‌ها و محدودیت‌های کاربران در مرکز فرآیند طراحی قرار می‌گیرند. در این روش، انسان‌ها نه تنها استفاده‌کننده، بلکه الهام‌بخش و مشارکت‌کننده در تمام مراحل طراحی هستند. طراحی انسان‌محور(به انگلیسی: HCD: Human-Centered Design) تقریباً از هر چیزی در جنبش عصر جدید که مد روز است و فروش خوبی دارد وام می گیرد. و نتیجه یک طرح برای زندگی است که تضمین می شود مانند آتش سوزی در جمعیت های شیک حومه گسترش یابد.
طراحی انسان‌محور چیست؟
مردم اغلب از چیزهایی فراتر از آنچه طراحان انتظار دارند استفاده می‌کنند. این امر نشان می‌دهد که آن‌ها در شکل گرفتن محصولات و سیستم‌های موجود در فرآیندهای مصرفیشان به صورت جدی مداخله دارند. بنابراین یک فرآیند طراحی به معنای تحمیل‌کردن نتایج نیست بلکه به معنای اجازه دادن به “زندگی روزمره” برای ادامه داشتن است.
طراحی انسان‌محور یا HCD رویکردی است که در آن طراحی با هدف حل مشکلات یا پاسخ‌گویی به نیازهای کاربران واقعی انجام می‌شود. این رویکرد بر تعامل مداوم با کاربران در تمام مراحل طراحی تأکید دارد تا اطمینان حاصل شود که راه‌حل نهایی با نیازهای واقعی آن‌ها همخوانی دارد. به‌عبارتی دیگر، در طراحی انسان‌محور به این سؤال‌ها پاسخ داده می‌شود:
- کاربران چه چیزی می‌خواهند؟
- چرا این خواسته‌ها برایشان اهمیت دارد؟
- چگونه می‌توان این خواسته‌ها را به‌بهترین شکل ممکن تحقق بخشید؟
مراحل طراحی انسان‌محور
طراحی انسان‌محور معمولاً در سه مرحله‌ی اصلی انجام می‌شود:
1. همدلی (Empathize)
این مرحله با هدف درک عمیق کاربران آغاز می‌شود.
- مشاهده: بررسی رفتار و عادات کاربران در شرایط واقعی.
- مصاحبه: پرسیدن مستقیم از کاربران درباره چالش‌ها و نیازهایشان.
- تحلیل: شناسایی الگوها و نیازهای پنهان.
مثال: طراحی ویلچر برای افراد دارای محدودیت‌های حرکتی، نیازمند درک چالش‌های روزمره آن‌هاست.
2. ایده‌پردازی (Ideate)
پس از جمع‌آوری اطلاعات، نوبت به تولید ایده‌ها و راه‌حل‌های خلاقانه می‌رسد.
- طوفان فکری: گردآوری ایده‌های متنوع بدون محدودیت.
- نمونه‌سازی اولیه: ساخت نسخه‌های ساده برای آزمایش سریع.
مثال: یک اپلیکیشن بانکی که فرآیندهای پیچیده مالی را برای کاربران ساده‌سازی می‌کند.
3. آزمایش و تکرار (Test & Iterate)
در این مرحله، ایده‌ها و نمونه‌ها با کاربران واقعی آزمایش می‌شوند.
- بازخورد گرفتن: بررسی نقاط قوت و ضعف.
- تکرار: اصلاح طراحی بر اساس بازخوردها.
مثال: طراحی یک نرم‌افزار آموزشی که پس از بازخورد کاربران، رابط کاربری آن ساده‌تر شده است.
ارتباط HCD با دیگر مفاهیم طراحی
- طراحی سمت کاربر: همان‌طور که در درس «طراحی سمت کاربر» اشاره شد، این مفهوم با HCD هم‌پوشانی دارد؛ چرا که هر دو بر محوریت کاربران تأکید دارند.
- طراحی تجربه کاربری (UX): HCD به‌عنوان یک رویکرد کلان، UX را در طراحی دیجیتال و فیزیکی هدایت می‌کند.
- طراحی رفتار: در HCD، رفتار و نیازهای کاربران کلید اصلی خلق راه‌حل‌هاست.
صحبت های دیوید کلی در تدتالک
جمع بندی
طراحی انسان‌محور، راهی برای خلق محصولات و خدماتی است که واقعاً با نیازهای کاربران هماهنگ هستند. این رویکرد نه‌تنها کیفیت تجربه کاربران را افزایش می‌دهد، بلکه ارتباطی عمیق و انسانی میان طراح و کاربر ایجاد می‌کند.
تیم براون (Tim Brown) با معرفی تفکر طراحی در کتاب معروف خود “تغییر با طراحی” (Change By Design 2009, P. 4) می‌نویسد:
[…] با مهارت‌هایی آغاز می‌شود که طراحان طی چندین دهه در تلاش برای برآوردن نیازهای بشر با منابع فنی موجود درخلال محدودیت‌های عملی تجارت آموخته‌اند. طراحان با ادغام آنچه از دیدگاه انسانی مطلوب است با آنچه که از لحاظ فنی امکان پذیر و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است، توانسته‌اند محصولاتی را که امروزه از آن‌ها لذت می‌بریم، ایجاد کنند. تفکر طراحی قدم بعدی را شامل می‌شود، یعنی قرار دادن این ابزارها در دست افرادی که شاید هرگز خود را به عنوان طراح تصور نکرده‌اند، تا آن‌ها را در طیف وسیع‌تری از مشکلات به کار گیرند […] تفکر طراحی متکی بر توانایی ما است برای شهودی بودن، تشخیص واقعیات و ساختن ایده‌هایی که دارای معنایی حسی و همچنین کارایی هستند؛ ایده‌هایی برای بازنمایی خود از طریق رسانه‌ای غیر از کلمات و نمادها.
ما در مطلبی جداگانه به اهمیت انسان شناسی در طراحی خواهیم پرداخت: