ارگونومی در طراحی صندلی و مبلمان

با توجه به اینکه صندلی و مبلمان یکی از اساسی ترین وسایل مورد استفاده روزمره اند، بررسی ویژگی های ارگونومیک یک صندلی مناسب ضروری است تا با کمک آن بتوان بهترین و کم عارضه ترین صندلی یا مبلمان را برای محیط کارو زندگی خود انتخاب نمود؛ چرا که عوارض بسیاری مانند دردهای ستون مهره ها، گردن، شانه ها، بازوها و حتی خواب رفتگی عضلات و… در صورت استفاده از صندلی نامناسب به وجود می آیند.

بسته به اینکه در چه مکانی و برای انجام چه کاری از صندلی استفاده می شود خصوصیات مناسب برای آن نیز تغییر می کند. چنان که صندلی ای که برای یک کار دقیق (مثلاً در یک کارخانه برای انجام لحیم کاری قطعات الکتریکی) مناسب است، برای کاری (مانند صرف غذا در منزل) که نیاز به دقت بالایی ندارد مناسب نمی باشد.
اما به طور کل و بدون در نظر گرفتن کاربرد خاص یک صندلی (که حالت های زیادی می تواند داشته باشد)، صندلی مناسب دارای ویژگی هایی است که در زیر آنها را مرور می کنیم:

پشتی مناسب:
از آنجا که هنگام نشستن فشار جانبی زیادی برستون مهره ها وارد می شود، باید با استفاده از یک صندلی با پشتی مناسب این فشار را کاهش داد. پشتی صندلی هرگز نباید کاملاً صاف و به صورت 90 درجه به کفی آن متصل شده باشد، بلکه باید با کفی زاویه ای مناسب بسازد. در این مورد بهترین زاویه برای انجام کارهای روزمره 105-115 درجه است، یعنی زمانی که روی صندلی می نشینید با زاویه کمی به طرف عقب متمایل باشید.

نکته دیگر وجود قوس مناسب بر روی پشتی است.این قوس باید حدوداً 10 تا 15 سانتی متر از کفی صندلی فاصله داشته و انحنای ستون مهره ها را به طور کامل پوشش دهد. اگر پشتی صندلی فاقد این خصوصیت باشد باعث ایجاد دردهای عضلانی و یا فشار بیش از حد بر روی مهره های کمری می شود.

کفی مناسب:
کفی صندلی باید از جنسی نرم بوده و دارای حداقل 2 سانتی متر اسفنج، فوم و یا مواد تزریقی باشد تا درهنگام نشستن حدود 5/1 سانتی متر فرورفته و وزن بدن به راحتی بر روی آن پخش شود. چرا که در غیر این صورت درد در ناحیه لگن و کمر، همچنین احساس خواب رفتگی اندام تحتانی به علت تنگ شدن عروق خونی، شما را آزار خواهد داد.

قسمت جلوی کفی نیز باید اندکی به طرف بالا متمایل باشد تا در هنگام نشستن بر روی آن، صندلی کاملاً شما را در بر بگیرد و شما احساس نکنید که به طرف جلو سُر می خورید. بهتر است لبه صندلی که زیر زانوان قرار می گیرد، فرم یا جنس نرمی داشته باشد تا پس از مدتی در آن ناحیه احساس ناراحتی نکنید. همچنین پهنای سطح نشستن گاه باید به اندازه ای باشد که بخشی از بدن از آن بیرون نزند.

طول قسمت کفی که اندام تحتانی بر روی آن قرار می گیرند نباید آنقدر زیاد باشد که شما مجبور باشید برای رسیدن به پشتی و تکیه دادن به آن بیش از حد عقب بروید چون در این حالت علاوه بر احساس بی تعادلی، ساق پای شما به جای زیر زانوانتان روی لبه کفی قرار گرفته، پا و کمر شما دچار درد می شود.

ارتفاع مناسب:
بهترین حالت برای یک صندلی آن است که اندازه و زاویه تمامی قسمت های آن مانند، پشتی، دسته، کفی،ارتفاع از زمین و… برای افراد مختلف و مطابق فعالیت آنها قابل تنظیم باشد؛ اما از این نوع صندلی ها بیشتر برای انجام کارهای اداری استفاده می شود تا در منازل.

ارتفاع مناسب برای یک صندلی غیر قابل تنظیم آن حدی است که به هنگام نشستن بر روی آن کف پاها به طور کامل بر روی زمین قرار بگیرد و به هیچ عنوان پاها از صندلی آویزان نمانند چون در این وضعیت، باز هم حالت بی تعادلی به شما دست داده و احساس خواب رفتگی و یا درد در ناحیه پا بروز می کند. دقت کنید که اگر ارتفاع یک صندلی از حالت عادی بیشتر بود (مانند صندلی های پیشخوان آشپزخانه) می بایستی جایی برای قرار دادن پا در ارتفاع مناسب برای آن درنظر گرفته شده باشد.

معمولاً صندلی ها و یا مبل های راحتی ارتفاع کمتری داشته و به حالت لمیده نزدیکتر اند.

دسته مناسب:
ارتفاع دسته صندلی یا مبل نباید به قدری بلند یا کوتاه باشد که برای تکیه دادن آرنج ویا ساعد خود به آن مجبور باشید دست خود را بیش از اندازه بالا یا پایین ببرید چون دراین صورت نواحی کتف، شانه ها و گردن شما دچار درد می شوند. معمولاً صندلی و یا مبل های راحتی به دلیل عدم استفاده دراز مدت از آن ها فاقد دسته و تکیه گاه آرنج می باشند.

جنس رویه مناسب:
جنس رویه صندلی باید به صورتی باشد که جاذب رطوبت بوده و باعث تعریق زیاد بدن در محل هایی که با صندلی در تماس است، نشود و در واقع صندلی بتواند تنفس کند. این جنس نباید به گونه ای باشد که در هنگام نشستن آسایش دمایی شما را بر هم زند. همچنین برای رعایت بهداشت، بهتر است صندلی هایی که در آشپزخانه و یا مکان های بهداشتی استفاده می شوند دارای قابلیت تعویض و یا شستشوی رویه باشند.

چند نکته کاربردی دیگر:
– اگر صندلی مورد استفاده شما دارای چرخ است، دقت کنید که چرخ های آن روان بوده و حتماً دارای ترمز باشد. حرکت های بی جا و یا عدم روان بودن چرخ ها می تواند فشارهای عصبی ناآگاهانه ای درشما به وجود آورد.

– صندلی اتاق کودک باید به گونه ای باشد که دارای لبه های تیز و خشن نبوده و تا جای ممکن سبک و مقاوم باشد تا در صورت واژگون شدن به کودک آسیبی نرساند؛ قابلیت شستشو نیز یکی دیگر از ویژگی های صندلی مناسب برای کودکان است.