وقتی اسم بروتالیسم (Brutalism) می‌آید، ذهن خیلی‌ها سریع می‌رود به ساختمان‌های بتنی عظیم دهه ۵۰ تا ۷۰ میلادی؛ تکه‌هایی از بتن که مثل مجسمه‌های سنگین بر زمین نشسته‌اند. اما بروتالیسم فقط یک جریان معماری نیست؛ این استایل در گرافیک، طراحی محصول، مد و حتی تجربه دیجیتال هم حضور دارد و با زبان خام و بی‌تزیین خود، هنوز الهام‌بخش است.

تاریخچه کوتاه

• واژه: از اصطلاح béton brut (بتن خام) لوکوربوزیه در فرانسه گرفته شد.
• زمان: پس از جنگ جهانی دوم، در اروپا و آمریکا به‌عنوان پاسخی به نیاز به ساختمان‌های سریع، اقتصادی و ماندگار.
• معماران شاخص: Alison & Peter Smithson، Paul Rudolph، و در ایران مهدی علیزاده و برخی آثار دهه ۴۰ و ۵۰.

سبک بروتالیسم در حوزه‌های مختلف

1. در معماری و طراحی داخلی

 معماری بروتالیست یا زبره کاری را به سختی می توان نادیده گرفت. این سبک که با مقیاس چشمگیر، استفاده منحصر به فرد از بتن و حال و هوای متمایز علمی-تخیلی اش شناخته می شود، دوران پس از جنگ جهانی دوم، بین سال های 1950 تا 1980، را زیر سلطه خود درآورد. 

این سبک از معماری با هدف بازسازی سریع تر شهرها رواج یافت، اما با گذشت زمان، به مرور انتقادات و ایرادهایی بر این سازه های عریان وارد شد و به تدریج از محبوبیت این سبک کاسته شد. اما این پایان کار نبود و در دورانی که سبک مینیمال مورد توجه قرار گرفت، معماری بروتال نیز بار دیگر به میدان بازگشت و به طرح اصلی سازه های مدرن و ساده تبدیل گردید و البته باید بگوئیم بسیار پرقدرت هم بازگشته و هر روز بر طرفداران آن افزوده می شود.

• استفاده از بتن اکسپوز (بدون روکش).
• فرم‌های مکعبی، تکراری و ماژولار.
• مقیاس‌های عظیم و احجام سخت.
• مثال: Barbican Centre در لندن، Habitat 67 در مونترال.

2. در فشن (Fashion Brutalism)

در سال‌های اخیر که عصر دیجیتال به اوج خود رسیده است، زیبایی‌شناسی بروتالیسم که حاوی خطوط صاف، بلوکی و پیکسل مانند است، محبوبیت تازه‌ای بدست آورده و مدتی است که طراحان فشن، درحال استفاده از این سبک برای خلق آثار خود هستند. ویژگی‌های فشن بروتالیسم با معماری آن، تقریبا یکسان هستند.
همانند ساختمان‌های بروتالیست، فشن این سبک هم به طوری طراحی شده که چشم نواز نباشد و حس خوبی به افراد منتقل نکند. شکل‌های نامتعارف، استفاده از مواد ارزان و سخت، رنگ‌هایی مانند سیاه و طوسی و…

• پارچه‌های زمخت و ساختارمند.
• سیلوئت‌های angular و حجیم.
• تاکید بر فرم خالص بدن بدون embellishment (تزئینات اضافه).
• نمونه: کالکشن‌های Rick Owens یا Comme des Garçons.

بنظر میاید که دنیای فشن، بستری ایده‌آل برای احیای چیزهاییست که از یادها رفته‌اند. علاقه انسان‌ها به نوستالژی، بازگشت به گذشته و تصور آینده، همیشه موجب پدیدار شدن ساب‌ژانرهایی از حوزه‌های هنر مانند فشن و موسیقی می‌شوند و با بازگشت تدریجی بروتالیسم به دنیای فشن، می‌توانیم این موضوع را تایید کنیم.
بروتالیسم، سبکی از معماری است که در اکثر شهرهای مدرن میبینیم، ساختمان‌های بتنی ساده که تنها کاربردی هستند و زیبایی بصری، اهمیت چندانی ندارد. خود این موضوع، بخش مهمی از زیبایی‌شناسی بروتالیست است و فشن مربوط به این سبک‌ هم، همین موضوع را انعکاس می‌دهد.

3. تجربه دیجیتال و محصول

• رابط‌های کاربری با دکمه‌های بزرگ و غیرزیبا (deliberately ugly).
• استفاده از فونت‌های درشت و رنگ‌های متضاد.
• اپلیکیشن‌ها یا کمپین‌هایی که به‌جای زیباسازی، مستقیم و بی‌واسطه با کاربر ارتباط می‌گیرند.

در گرافیک

• تایپوگرافی Bold، ساده و بدون ظرافت‌های تزئینی.
• استفاده از شبکه‌های سخت (Grid-based design).
• کنتراست بالا و رنگ‌های خنثی یا شدید (سیاه/سفید/قرمز).
• امروز در وب‌دیزاین و UI به شکل مینیمال ولی رادیکال بازگشته.

در وب‌دیزاین (Brutalist Web Design)

• قصد عمدی در آزاردهنده بودن:
  • رنگ‌های زننده (neon green روی مشکی).
  • فونت‌های درشت و نامتناسب.
  • لایه‌بندی نامنظم.
• چرا؟ چون می‌خواهند توجه کاربر را جلب کنند، یا عمداً ساختارشکنی کنند.
• مثال: وبسایت brutalistwebsites.com یک آرشیو جالب از این رویکرد است.

4. در سینما: A Clockwork Orange (پرتقال کوکی/خونی

• استنلی کوبریک برای خلق دنیای بی‌رحم و دیستوپیایی، بسیاری از صحنه‌ها را در بستر معماری بروتالیستی لندن فیلمبرداری کرد (مثل Thamesmead Estate).
• این فضاهای بتنی با شخصیت‌های خشن و جامعه‌ی بی‌روح فیلم هم‌صدا شدند.
• نکته: بروتالیسم در اینجا نه فقط یک پس‌زمینه، بلکه روایتگر فضا و روانشناسی جامعه بود.

نکات حرفه‌ای برای طراحان

جمع‌بندی

بروتالیسم فقط یک سبک نیست؛ یک رویکرد فکری است: بی‌رحمانه ساده، صریح و ضدّ بزک. این استایل به ما یاد می‌دهد که طراحی همیشه نباید زیبا یا نرم باشد؛ گاهی باید خام، سخت و مستقیم باشد تا تاثیر بگذارد.

چرا بروتالیسم الهام‌بخش است؟

• صداقت متریال و فرم → “چیزی را همان‌طور که هست نشان بده.”
• ضد-تزیین بودن → واکنشی به مصرف‌گرایی.
• جسارت و بی‌رحمی در مقیاس و زبان → انتقال قدرت، استقامت و ماندگاری.