کریپتوکارنسی: انقلاب مالی که هیچ‌کس انتظارش را نداشت
صحنه اول: ظهور یک ایده جسورانه
در سال ۲۰۰۸، وقتی بحران مالی دنیا را تکان داد، بی‌اعتمادی به نظام بانکی در اوج خود بود. در همین زمان، فرد (یا گروهی) ناشناس با نام ساتوشی ناکاموتو مقاله‌ای منتشر کرد که آغازگر یک تحول تاریخی شد: بیتکوین، پولی غیرمتمرکز و بدون نیاز به واسطه‌ها.
بیشتربخوانید: ارز دیجیتال چیست؟
(Cryptocurrency) شکل خاصی از پول دیجیتال است که بر پایه علم رمزنگاری ایجاد شده است، همان‌طور که از واژه آن نیز برمی‌آید، ارز دیجیتال به هر ارزش ایجاد شده در بستر دیجیتال اشاره دارد. این مفهوم در مقابل واسطه‌های فیزیکی مانند اوراق بانکی یا سکه مطرح می‌شود. ارز دیجیتال ویژگی‌هایی مشابه با ارزهای فیزیکی دارد، اما به‌طور معمول تراکنش‌های انتقال سرمایه ارزهای دیجیتالی به‌صورت آنی و بدون مرز بین افراد قابل انجام است. ارزهای مجازی و رمزارزها (به انگلیسی: Cryptocurrency) هر دو از نمونه‌های ارزهای دیجیتال هستند اما هر ارز دیجیتالی ارز مجازی یا رمزارز نیست.
پول‌های دیجیتال مانند پول‌های فیزیکی، برای خرید کالا و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرند اما می‌توانند به استفاده در مجامع خاص نیز محدود شوند؛ برای مثال می‌توان یک پول مجازی مخصوص یک بازی یا شبکهٔ اجتماعی داشت.پول‌های دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم به عنوان «پول‌های غیرمتمرکز دیجیتال» شناخته می‌شوند؛ به این معنی که مرکزی برای تولید این پول وجود ندارد.
رمزهای دیجیتالی در حقیقت ارزهایی هستند که با پروتکل‌های رمزگذاری‌شده طراحی می‌شوند و هدف‌شان کاهش تقلب و ممانعت از جعل و کلاه‌برداری ارزی است.
اگر شما هم کنجکاو هستید که درباره هویت و کارکرد این ارزهای تازه‌وارد، بیشتر بدانید، بهتر است تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
داستان تولد ارزهای دیجیتال
عده اندکی از افراد از پیدایش انواع ارز دیجیتال اطلاع دارند. این پدیده، در واقع به عنوان اختراعی در کنار یک اختراع دیگر، پا به دنیای ارزها گذاشت. بیتکوین، معروف ترین ارز دیجیتالی است که خالق آن، فردی ناشناسی به نام ساتوشی ناکاموتو است.
هویت این فرد کاملا مشخص نیست و فرضیه‌هایی وجود دارد که شاید این فرد، نامی جعلی برای گروهی از افراد باشد که اقدام به تولید و طراحی نخستین ارز دیجیتال یعنی بیتکوین کرده‌اند که نخستین و مهم‌ترین پول دیجیتال است و از سایر انواع این ارز بیشتر در معرض قضاوت و تحلیل قرار می‌گیرد.
به عبارت دقیق‌تر، در دنیای دیجیتال به بیتکوین توجه زیادی می‌شود. این ارز، قیمت ارزهای دیگر را تعیین می‌کند و روی مسیری که ارزهای دیگر دیجیتالی طی می‌کنند، اثرات فوق‌العاده‌ای دارد.
قبل از اینکه ایده طراحی و تولید اسکناس‌های دیجیتالی به عرصه ظهور برسد، بیتکوین به عنوان ارزی به بازار عرضه شد که برای معامله و انجام تراکنش‌های مختلف با آن، هیچ واسطه‌ای میان دریافت‌کننده و گیرنده وجود نداشت.
در واقع، ارز دیجیتال بیت کوین در بستری کاملا غیرمتمرکز، امکان معامله میان دو فرد را بدون نیاز به بانک‌ها و موسسات فراهم می‌کند. در واقع، بیت کوین و شیوه جذاب تراکنش با آن، قبل از اینکه ایده پول دیجیتالی به منصه ظهور برسد، پا به دنیا گذاشت.
یک ارز آزاد برای تمام دنیا
(Cryptocurrency) شکل خاصی از پول دیجیتال است که بر پایه علم رمزنگاری ایجاد شده است، همان‌طور که از واژه آن نیز برمی‌آید، ارز دیجیتال به هر ارزش ایجاد شده در بستر دیجیتال اشاره دارد. این مفهوم در مقابل واسطه‌های فیزیکی مانند اوراق بانکی یا سکه مطرح می‌شود. ارز دیجیتال ویژگی‌هایی مشابه با ارزهای فیزیکی دارد، اما به‌طور معمول تراکنش‌های انتقال سرمایه ارزهای دیجیتالی به‌صورت آنی و بدون مرز بین افراد قابل انجام است. ارزهای مجازی و رمزارزها (به انگلیسی: Cryptocurrency) هر دو از نمونه‌های ارزهای دیجیتال هستند اما هر ارز دیجیتالی ارز مجازی یا رمزارز نیست.
پول‌های دیجیتال مانند پول‌های فیزیکی، برای خرید کالا و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرند اما می‌توانند به استفاده در مجامع خاص نیز محدود شوند؛ برای مثال می‌توان یک پول مجازی مخصوص یک بازی یا شبکهٔ اجتماعی داشت.پول‌های دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم به عنوان «پول‌های غیرمتمرکز دیجیتال» شناخته می‌شوند؛ به این معنی که مرکزی برای تولید این پول وجود ندارد.
رمزهای دیجیتالی در حقیقت ارزهایی هستند که با پروتکل‌های رمزگذاری‌شده طراحی می‌شوند و هدف‌شان کاهش تقلب و ممانعت از جعل و کلاه‌برداری ارزی است.
اگر شما هم کنجکاو هستید که درباره هویت و کارکرد این ارزهای تازه‌وارد، بیشتر بدانید، بهتر است تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
انواع ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتال یا کریپتوکترسی ها به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شوند.
کریپتوکارنسی ها
این دسته برای دریافت و پرداخت و به طور کلی برای استفاده به صورت روزانه طراحی و ایجاد شده‌اند. مثلا برای پرداخت پول غذا در رستوران، خرید کامپیوتر و یا هر چیز دیگر. لایت کوین و بیت کوین در این دسته قرار می‌گیرد، اما در حال حاضر بیت کوین به دلیل انجام تعداد کم تراکنش در شبکه، خیلی گزینه‌ی مناسبی برای این هدف نیست علی‌رغم اینکه در ابتدا با هدف استفاده برای کاربردهای روزانه طراحی شده بود.
Privacy Coin
ارزهای دیجیتالی که با هدف ناشناس بودن تراکنش و عدم امکان ردیابی تراکنش به وجود آمدند. به عبارتی تراکش‌های خصوصی را می‌توان با استفاده از این نوع ارزهای دیجیتال انجام داد. زی کش و مونرو دو نمونه از پرایوسی کوین ها هستند.
Coin as a Service (رمزارزهای خدمت دهنده)
با هدف کم کردن یک مشکل در جامعه و به عبارت ساده برای خدمت به جامعه به وجود آمده‌اند. به عنوان مثال اتریوم با هدف فراهم کردن بستری مناسب برای قراردادهای هوشمند به وجود آمد. محیطی که بتوان پروژه های مختلف را بر روی آن اجرا کرد. بیش از ۹۰ درصد توکن‌ها بر روی شبکه اتریوم فعالیت می‌کنند. درواقع اتریوم بر خلاف بیتکوین که با هدف پرداخت و دریافت به وجود آمده بود، در نظر داشت به عنوان کامپیوتر دنیا شناخته شود.
استیبل کوین ها (Stable coin)
ارزهای دیجیتالی که پشتوانه دارند. پشتوانه می‌تواند ارز فیات یک کشور باشد یا طلا و یا حتی یک شرکت شناخته‌شده. استیبل کوین‌ها را با عنوان ارزهای دیجیتال با ثبات نیز می‌شناسند. تتر (USDT) یکی از استیبل کوین‌ها به حساب می‌آید که دلار آمریکا پشتوانه‌ی آن است. می‌توان به جای ارسال و پرداخت دلار در پلتفرم‌های رایج از تتر که هم‌ارزش دلار آمریکا است استفاده کرد. در این صورت یک انتقال دارایی در زمان کم و با کارمزد بسیار پایینتر خواهید داشت.
توکن کاربردی یا خدماتی (Utility Token Or App Coin)
Utility token به توکن‌هایی اشاره می‌کند که برای کاربردی خاص به وجود می‌آیند. به عنوان مثال ممکن است یک توسعه‌دهنده رمزارزی را برای تماشای فوتبال یک تیم خاص طراحی کند. در این صورت آن توکن را فقط به عنوان بلیطی برای تماشای فوتبال آن تیم می‌توان استفاده کرد. به عبارتی این توکن‌ها تنها در سیمستمی که مشخص کرده‌اند ارزش و اعتبار دارند. ابزار دریافت و پرداخت، سیستم فروش و هرآنچه مورد نیاز است در خود سیستم انجام می‌گیرد. رمزارزهای Filecoin و Sia دو نمونه‌ی موفق از Utility Token ها هستند.
ارزهای اوراق بهادار یا توکن های تضمینی (Security Token)
این ارزها را می‌توان به عنوان سهام شرکت‌ها معرفی کرد، با اینکه هنوز خیلی در میان مردم شناخته شده نیستند، روز به روز بیشتر به ارزش واقعی خود نزدیک می‌شوند. ICO ها در ارزهای دیجیتال به پیش عرضه‌ی ارز دیجیتال اشاره دارد. درواقع ICO ها از طرف شرکت‌های گوناگون بر روی بلاک چین پیاده‌سازی می‌شوند. به عنوان مثال در نظر بگیرید که شرکتی قصد راه‌اندازی یک پارک بزرگ را دارد و توانایی انجام این کار را هم دارد، اما از آنجایی که این پروژه خیلی بزرگ است به سرمایه‌ی خیلی بیشتری نیاز دارد. این شرکت با برآورد هزینه تعدادی توکن را بر بستر بلاک چین به قیمت مشخص آماده و عرضه می‌کند به طوری که با فروش انها به سرمایه‌ی مورد نیاز دست یابد.
بهتر است سبد دارایی دیجیتال شما ترکیبی از انواع ارزهای دیجیتال مختلف باشد، هر نوع ارز دیجیتال میزان ریسک متفاوتی را دارد و برای هدفی خاص به وجود می‌آید. پروژه‌های Polymath و ZERO در این دسته قرار می‌گیرند.
ارزهای دیجیتال از تنوع زیادی برخوردار هستند. بیشتر آنها کارکرد و ویژگی‌های مشابهی دارند. معروف‌ترین آنها بیت کوین است. اما موارد و گزینه‌های مشهور دیگری هم در دنیای کریپتوکارنسی ها وجود دارد که از آنها می‌توان به ترون (Tron)، ریپل (Ripple)، اتریوم (Ethereum)، لایت کوین (Litecoin)، استلار (Stellar) و مونرو (Monero) اشاره کرد.
این ارزهای دیجیتالی، مشهورتر از گزینه‌های دیگر بازار هستند و به نوعی رهبران بازار ارزهای دیجیتال به شمار می‌روند. شاید برای‌تان این سوال به وجود آمده باشد که وضعیت کریپتوکارنسی در ایران به چه ترتیب است؟
در ایران هم مانند سایر نقاط دنیا، ارزهای دیجیتال مورد بررسی افراد خبره‌ای مانند مهندسان، سرمایه‌گذاران و از همه مهم‌تر دولت قرار گرفته‌اند. البته فعلا به شکل رسمی و قانونی، خبری درباره استفاده و کاربرد این ارزها مطرح نشده است.
کارکرد صرافی‌ها در دنیای ارزهای دیجیتال
صرافی‌های ارزهای دیجیتال پلتفرم‌هایی در قالب وبسایت یا اپلیکیشن هستند که امکان مبادله‌ی ارز به این اهداف را برای کاربران فراهم می‌کنند:
- مبادله‌ی یک ارز دیجیتال با ارز دیجیتال دیگر (مبادله‌ی بیتکوین و اتریوم)
- مبادله‌ی یک ارز دیجیتال با ارزفیات (مبادله‌ی بیتکوین با ریال)
- مبادله‌ی یک ارز فیات با ارز دیجیتال (مبادله‌ی دلار با اتریوم)
- مبادله‌ی یک ارز فیات با ارز فیات دیگر (مبادله‌ی ریال با دلار)
نوع فعالیت‌های صرافی‌های ارزهای دیجیتال یکسان نیست. صرافی‌هایی در زمینه ارزهای دیجیتال فعالیت می‌کنند که خود صرافی نقش خریدار یا فروشنده را برای کاربران خود ایفا می‌کند. اکثر صرافی‌های درون ایران به این صورت فعالیت می‌کنند، این در حالی است که در سطح جهانی درصد کمی از صرافی‌ها به این صورت فعالیت می‌کنند.
صرافی‌ها ارز را با قیمت پایینتر خریداری می‌کنند و به قیمت بالاتری به فروش می‌رسانند، درواقع سود آنها از همین اختلاف در قیمت خرید و فروش به دست می‌آید.
نوع دیگری از صرافی‌ها نیز وجود دارند که تنها با مچ کردن خریدار و فروشنده و انجام معامله درصدی را به عنوان کارمزد برداشت می‌کنند.
انواع صرافی‌های ارزهای دیجیتال
همان‌طور که می‌دانید ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز هستند به این معنا که هیچ دولت یا سازمانی بر آنها نظارت ندارد، با این حال همه‌ی صرافی‌هایی که در زمینه‌ی ارزهای دیجیتال فعالیت می‌کنند غیرمتمرکز نیستند.
در حالت کلی می‌توان صرافی‌ها را در دو دسته‌ی متمرکز و غیرمتمرکز دسته‌بندی کرد.
۱- صرافی‌های متمرکز
اکثر صرافی‌های فعال در سطح جهانی از نوع صرافی‌های متمرکز هستند، یعنی افرادی در این صرافی‌ها بر حساب‌ها و دارایی کاربران نظارت دارند. طبق بررسی‌های انجام شده تا به امروز بیش از ۹۰ درصد معاملات در ارزهای دیجیتال در صرافی‌های متمرکز انجام می‌شود.
۲- صرافی‌های غیرمتمرکز
صرافی‌های غیرمتمرکز با کمک قراردادهای هوشمند بر بستر بلاکچین به انجام معاملات کمک می‌کنند.
برای انجام معاملات در صرافی‌های غیرمتمرکز پس از اتصال کیف‌پول به پلتفرم صرافی، در زمان ثبت سفارش، سفارش شما به یک قرارداد هوشمند ارسال می‌شود و معامله صورت می‌گیرد.
اگر بخواهید صرافی‌ها را خیلی جزئی‌تر بررسی کنید باید بدانید که علاوه بر صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز، صرافی‌های همتا به همتا، مشتقه و تبدیل سریع نیز وجود دارند.
۳- صرافی‌های همتا به همتا
در این نوع صرافی‌ها خریداران و فروشندگان با گذاشتن آگهی در صرافی، به دنبال فردی برای انجام معامله هستند.
دیگر کاربران صرافی با مطالعه‌ی آگهی‌ها می‌تواند یکی را انتخاب کرده و به صورت مستقیم معامله را انجام دهد.
البته در این نوع صرافی‌های همتا به همتا برای جلوگیری از کلاه‌برداری‌های احتمالی، کاربران می‌توانند دارایی خود را تا زمان تایید مشتری قفل کنند.
۴- صرافی‌های تبدیل سریع
در صرافی‌های تبدیل سریع، همان‌طور که از نام آن مشخص است شما فقط به صرافی می‌گویید که چه ارزی را با کدام ارز دیگر مبادله کند و باقی امور توسط خود صرافی صورت می‌گیرد.
۵- صرافی‌های مشتقه
اگر شما قصد انجام معاملات آتی و یا معاملات اختیار را داشته باشید باید حتما از یکی از صرافی‌های مشتقه استفاده کنید. کاربران در این صرافی‌ها می‌توانند به کمک اهرم با چند برابر سرمایه‌ی اولیه‌ی خود معامله کنند.
صحنه دوم: از یک رؤیا تا یک اقتصاد نوین
در ابتدا، کمتر کسی بیتکوین را جدی می‌گرفت. حتی اولین خرید رسمی با بیتکوین—دو پیتزا به قیمت ۱۰,۰۰۰ بیتکوین—امروز تبدیل به یک افسانه شده است. اما با گذشت زمان، مردم دریافتند که این فناوری فقط یک واحد پولی جدید نیست، بلکه شیوه‌ی جدیدی از اعتماد و انتقال ارزش را به دنیا معرفی کرده است، دقیقاً همان‌طور که اینترنت ارتباطات را متحول کرد.
صحنه سوم: قدرت بلاکچین، چیزی فراتر از پول
بلاکچین، فناوری پشت پرده‌ی کریپتوکارنسی‌ها، توانست فراتر از یک سیستم مالی عمل کند. شرکت‌هایی مانند اتریوم با قراردادهای هوشمند، امکان تراکنش‌های بدون واسطه را فراهم کردند، مشابه آنچه استیو جابز با معرفی آیفون در دنیای موبایل انجام داد—تحولی که نه‌تنها کاربران، بلکه صنایع مختلف را هم دگرگون کرد.
صحنه چهارم: نبرد سنت و مدرنیته
بانک‌های سنتی و نهادهای مالی، ابتدا به کریپتوکارنسی‌ها به دیده‌ی تردید نگاه می‌کردند. اما با رشد سریع این صنعت، آنها نیز مجبور به واکنش شدند: از سرمایه‌گذاری در بلاکچین تا راه‌اندازی ارزهای دیجیتال دولتی. مثل وقتی که کداک دوربین دیجیتال را نادیده گرفت و درنهایت عقب ماند، بسیاری از شرکت‌های مالی سنتی نیز در برابر این تغییر مقاومت کردند، اما سرانجام مجبور به پذیرش آن شدند.
تکلیف آینده چه خواهد شد؟
کریپتوکارنسی دیگر فقط یک ابزار برای معامله نیست؛ نمادی از آزادی مالی، تمرکززدایی و اعتماد دیجیتال است. شاید روزی بانک‌ها و ارزهای سنتی به تاریخ بپیوندند، اما آنچه مسلم است، این است که دنیای مالی دیگر هرگز شبیه قبل نخواهد شد…
