محصولات مبتنی بر مد و کارکرد: مقایسه‌ای بین دو جهان طراحی محصول

در دنیای طراحی، محصولات را می‌توان با استانداردهای متفاوت تقسیم و بررسی کرد، این بار میخواهیم محصولات مبتنی بر کارکرد (Functional Products) و محصولات مبتنی بر مد (Fashion Products) و یک دسته دیگر را که دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به طراحی، استفاده و حتی ارزش محصول ارائه می‌دهند. در ادامه به بررسی، مقایسه آنها خواهیم پرداخت.

۱. محصولات مبتنی بر کارکرد

این محصولات بر عملکرد و کارایی متمرکز هستند و هدف اصلی‌شان حل یک مشکل خاص یا پاسخ به یک نیاز اساسی است.

ویژگی‌های اصلی:

• کاربردی بودن: هدف این محصولات، ارائه راه‌حلی مستقیم برای انجام یک وظیفه مشخص است.
  مثال: پودر لباسشویی برای تمیز کردن لباس‌ها.
• طول عمر بیشتر: معمولاً تا زمانی که خراب نشوند یا وظیفه‌شان را انجام ندهند، تعویض نمی‌شوند.
  مثال: چرخ خیاطی مادربزرگ که هنوز هم کار می‌کند.
• سادگی طراحی: زیبایی در این محصولات معمولاً در درجه دوم اهمیت قرار دارد و بیشتر بر عملکرد تأکید می‌شود.
  مثال: استکان شیشه‌ای ساده که چای را به‌خوبی در خود نگه می‌دارد.

۲. محصولات مبتنی بر مد

این دسته از محصولات علاوه بر کارکرد، نقش‌های اجتماعی، فرهنگی، و احساسی دارند. آن‌ها نه‌تنها یک نیاز عملی را برطرف می‌کنند، بلکه به افراد کمک می‌کنند تا خود را به‌عنوان عضوی از یک گروه یا طبقه اجتماعی معرفی کنند.

ویژگی‌های اصلی:

• مفهوم‌محور بودن: این محصولات برای بیان سبک زندگی، جایگاه اجتماعی یا تطابق با ترندهای روز طراحی می‌شوند.
  مثال: ساعت هوشمند که علاوه بر نمایش زمان، نمادی از مدرن بودن است.
• تعویض زودهنگام: حتی اگر کارایی محصول کاهش نیابد، به دلیل تغییرات مد، اغلب تعویض می‌شوند.
  مثال: گوشی موبایل که تنها برای داشتن آخرین مدل کنار گذاشته می‌شود.
• جذابیت بصری: ظاهر این محصولات به‌اندازه یا حتی بیشتر از عملکردشان اهمیت دارد.
  مثال: عینک آفتابی با برند لوکس که بیشتر برای نمایش سبک و پرستیژ استفاده می‌شود.

توجه کنید که اصطلاح «fashion product» بار معنایی منفی ندارد. به هر حال، یکی از هدف‌های مهم ما در زندگی لذت و شادکامی است و اگر خریدن یک محصول، صرفاً به خاطر جدید بودن، چنین حسی را القا کند، یا کیفیت دوربین بهتر – هر چقدر هم ناچیز – انگیزه‌مان را برای رفتن به طبیعت و ثبت عکس افزایش دهد، احتمالاً خرید مناسبی انجام داده‌ایم.

۳. محصولات هیبریدی (Hybrid Products)

جمع بندی

محصولات مبتنی بر کارکرد (functional products) محصولاتی هستند که انسان‌ها به خاطر خروجی عملیاتی‌شان تهیه می‌کنند: پودر لباس‌شویی برای شستن لباس، ساعت برای دیدن زمان، استکان برای نوشیدن چای و …در مقابل این محصولات، دستهٔ دیگری قرار دارد که آن را محصولات مبتنی بر مُد (fashion product) می‌نامند. این نوع محصولات، علاوه بر کارکرد عملیاتی، نقش‌های دیگری هم دارند. مثلاً می‌توانند طبقهٔ‌ اجتماعی فرد را نشان دهند. یا به دارندهٔ‌ خود این حس را القا کنند که تو «به‌روز» هستی و با تکنولوژی آشنایی.

یکی از معیارهای ساده برای جدا کردن محصولات مبتنی بر مد از محصولات مبتنی بر کارکرد این است که محصولات مبتنی بر کارکرد معمولاً تا زمانی که کار می‌کنند، تعویض نمی‌شوند. اما محصولات مبتنی بر مد، اغلب در زمانی که هنوز سالمند و به کار می‌آیند، به نفع محصولات جدیدتر و مدهای تازه‌تر کنار گذاشته می‌شوند.

شناخت این دسته بندی ها به دیزاینرها کمک می‌کند تا محصولاتی طراحی کنند که تناسب بیشتری با نیاز کاربران داشته باشند. هر محصول بسته به بازار هدف و اهداف کسب‌وکار می‌تواند در یکی از این دسته‌ها یا حتی میان آن‌ها قرار گیرد.

پرسش کلیدی:

محصولی که طراحی می‌کنید، برای چه “کاری” و برای چه “کاربری” ساخته می‌شود؟ آیا در آن بیشتر به عملکرد اهمیت می‌دهید، یا می‌خواهید بخشی از سبک زندگی مخاطب شوید؟ یا شاید هم ترکیبی از این دو؟