اثر خودسازی: کاربران را در خلق کردن شریک کنید | Self-made Effect

آیا می‌دانستید انسان عاشق محصولاتی هستند که خودشان در خلق آن نقش دارند؟ اثرخودسازی (IKEA Effect) که به اثر ایکیا هم‌معروف است؛ به ما می‌گوید وقتی کاربران در ساختن یا شخصی‌سازی یک محصول نقش دارند، نه تنها ارزش بیشتری برای آن قائل می‌شوند، بلکه ارتباط عاطفی عمیق‌تری با آن برقرار می‌کنند. در واقع، این حس که “خودم ساختمش” می‌تواند تجربه کاربری را ارتقا دهد.به نظرم حس خالق بودن یکی از اون حس های ناب روی کره زمین هستش. اینکه ما چیزی رو بهش معنا و هدف ببخشیم. حالا این میتونه ساختن یه چیز از هیچ باشه یا صرفا سر هم کردن محصولی باشه.

مثال‌ها از اثرخودسازی :

1. IKEA: کاربران قطعات مبلمان را خودشان مونتاژ می‌کنند، و همین فرآیند باعث می‌شود ارزش بیشتری برای آن قائل شوند.
2. Canva: ابزاری که کاربران را قادر می‌سازد طرح‌های شخصی خودشان را از صفر بسازند. هر محصول نهایی، حس مالکیت را در کاربر تقویت می‌کند.
3. Build-a-Bear: کودکان عروسک خود را طراحی و شخصی‌سازی می‌کنند، و این عروسک تبدیل به چیزی فراتر از یک کالا برای آن‌ها می‌شود.
4. Nike By You: امکان سفارشی‌سازی کفش‌های ورزشی که به کاربران حس منحصربه‌فرد بودن می‌دهد.

دوستش دارم، چون خودم آن را ساخته‌ام

اگر چه ما در ایران، اگر هم به محصولات آیکیا دسترسی داشته باشیم، معمولاً آن‌ها را به شکل کاملاً شکیل و مونتاژ شده می‌بینیم، اما ویژگی محصولات آیکیا در این است که مونتاژ آن‌ها توسط خریدار انجام می‌شود. همه‌ی قطعات ضروری برای ساخت یک میز، کمد یا کتابخانه، با کمترین حجم ممکن بسته‌بندی شده‌اند و مشتریان می‌توانند با خرید و مونتاژ آن‌ها، وسیله‌ی مورد نظر خود را بسازند. با این شیوه، مشتری به جای پرداخته هزینه برای مونتاژ یا حمل گران‌قیمت، هزینه‌ی طراحی را پرداخت می‌کند و در مقایسه با محصولات مشابه از برندهای معتبر، محصولات را با قیمت تمام‌شده‌ی پایین‌تری به دست خواهد آورد.

مزایای سازمانی اثرخودسازی

من فکر می‌کنم مشابه این اثر نه تنها برای مشتری ها بلکه  در بین کارآفرینان هم خیلی وجود داره. خیلی وقت‌ها یک تیم محصولی درست می‌کنند که از دید خودشون بسیار ارزشمنده ولی بازار هدف چنین برداشت و نظری نداره و محصول با وجود همه تلاش‌ها با استقبال مواجه نمیشه. یا چند نفر شرکتی تاسیس می‌کنند که بعد از گذشت چند سال از نظر خودشون خیلی دوست داشتنی و ارزشمنده ولی با توجه به شاخص‌های عملکری و جداول مالی هنوز خیلی با بازدهی مطلوب فاصله داره.
 در این موارد اثرخودسازی باعث میشه که به راحتی از کار دست نکشن و حتی با وجود اینکه نشانه‌های قوی مبنی بر لزوم تغییر روند قبلی وجود داره، به کار خودشون ادامه بدن چون حس می‌کنند چیزی که ساختند ارزشمنده و حیفه که ادامه پیدا نکنه. در این مواقع شاید وجود یک مشاور بی طرف و با سواد که از بیرون به محصول نگاه میکنه و دچار اثرخودسازی نشده بتونه خیلی کمک کنه که ارزش کارشون رو درست برآورد کنند و تصمیم درستی بگیرند

نکات حرفه‌ای و راهکارهای طراحی

مطالعه بیشتر اثرخودسازی

دو کتاب که میتونید در این موضوع بخونید اولیش کتاب پوست در بازی، یا باید پای خودت گیرباشه  از نسیم طالبه و دومی کتاب پاداش از دن اریلی، دن اریلی در کتا پاداش بحث خود را از خاطره‌ی مونتاژ یک کمد کوچک با چند کشو آغاز می‌کند. او توضیح می‌دهد که دستورالعمل‌های آیکیا چندان شفاف نبوده و باعث شده که چند بار هنگام مونتاژ، قطعات را جابجا وصل کند و حس کند قطعاتی کم یا زیاد آمده است. به هر حال، با همه‌ی زحمت‌ها و دردسرها، نهایتاً مونتاژ تمام می‌شود و این کمد، در گوشه‌ای از اتاق فرزندانش قرار می‌گیرد. اما مسئله این‌جاست که اریلی می‌گوید در آینده حس کردم هر وقت به این کمد و کشوهایش نگاه می‌کنم، حسی کاملاً متفاوت – در مقایسه با سایر وسایل خانه – نسبت به آن‌ دارم؛ حسی که احتمالاً به خاطر نقش من در ساخته شدن این وسیله شکل گرفته است. او برای این حس، نامِ اثر آیکیا را انتخاب می‌کند و پس از صحبت با دوستانش در هاروارد، تصمیم می‌گیرند مطالعه‌ای جدی‌تر روی آن انجام دهند. امروز دیگر اثر آیکیا یک اسم کاملاً جدی است و به کتاب‌ها و مقاله‌ها نیز راه پیدا کرده است.

جمع‌بندی

اثرخودسازی فراتر از یک ایده ساده است؛ این یک استراتژی طراحی است که به کمک آن می‌توانید کاربران را به محصول خود متصل کنید و تجربه‌ای منحصربه‌فرد ایجاد کنید. وقتی کاربران حس کنند در خلق چیزی نقش داشته‌اند، آن را نه فقط به عنوان یک محصول، بلکه بخشی از خودشان می‌دانند. طراحی شما چه نقشی در خلق این حس مالکیت دارد؟ 🌟