مهندسی عمران و شهرسازی | urban engineering
طراحی شهری تا قبل از شروع انقلاب صنعتی به عنوان یک هنر مطرح بود که با اتکا به ارزش ها و نیازهای جامعه اهدافی را دنبال می کرد که مهمترین آنها زیبایی محیط بود، اما با شروع انقلاب صنعتی به دلیل آلودگی زیست محیطی و تراکم جمعیتی به موضوعات بهداشت محیط و شرایط بهتر زندگی، توجه نشان داد و پس از آن با محوریت اتومبیل در شهر و عواقب نامناسب آن کیفیت قلمرو عمومی از نظر کالبدی، اجتماعی و فرهنگی مورد توجه قرار گرفت. در نتیجه انسان ها با ایجاد فضاهایی در شهر، نیاز ذاتی خود به برقراری روابط اجتماعی را برآورده کردند، ساختارهایی که از نظر اجتماعی فعال بوده و امکان ارتباط چهره به چهره انسانی در درون جامعه شهری و در کالبدی سازمان یافته را فراهم می آورد.
منظور از طراحی شهری چیست؟
طراحی شهری فعالیتی است میان رشته ای و گروهی که توامان در برگیرنده مساًله گشایی و راه حل هایی است که هدفشان سازمان بخشی کالبدی عرصه عمومی شهراست به نحوی که موجب ارتقای کیفیت عملکردی، زیست محیطی و تجربه زیبا شناختی مکان های شهری گردد.
مهندسی شهرسازی (به انگلیسی: Municipal or urban engineering)
شهرسازی در یک تعریف عام عبارتست از مداخله و تنظیم فضا به منظور بهبود کیفیت زندگی ساکنان. در کتب درسی دانشگاهی آمده‌است که مجموعهٔ روش‌ها و تدابیر ارزشمند و مفیدی که متخصصین امور شهری به وسیلهٔ آن شهرها را بهتر می‌سازند، به شهرسازی یا علم تنسیق شهرها شهرت دارد. یا شهرسازی عبارت است از مطالعهٔ طرح‌ریزی و توسعهٔ شهرها با در نظر گرفتن احتیاجات اجتماعی و اقتصادی با توجه به حداقل رساندن مشکلات شهری و پاسخ‌گویی به نیازهای عمومی جمعیت شهری.
واژه شهرسازی به علت میان رشته‌ای بودن آن، واژه‌ای درست است زیرا گرایش طراحی شهری نیز در مقطع فوق لیسانس در ایران ارائه میشود که مباحث زیبایی‌شناسی و منظر شهری در آن بیشتر از برنامه‌ریزی شهری به چشم می‌خورد. همچنین در مقطع کارشناسی، دانشجویان واحدهای درسی مهندسی آب و فاضلاب و مهندسی ترافیک و جامعه‌شناسی و … را نیز می‌گذرانند که این نشان از میان رشته‌ای بودن شهرسازی دارد و نمی‌توان نام آن را فقط برنامه‌ریزی شهری گذاشت زیرا در برنامه‌ریزی شهری اسکیس و راندو و پرزانته و مباحث زیبایی شناختی کمتر وارد میشود و طراحان شهری بر این مباحث مسلط هستند.
یکی از رشته های با اهمیت و جالب در مجموعه رشته های آزمون سراسری داوطلبان گروه ریاضی مایل به شرکت و تحصیل در آن هستند مهندسی شهرسازی است. در چند دهه اخیر رشته مهندسی شهرسازی بسیار مورد توجه قرار گرفته است و خیلی از دانشگاه های معروف در این رشته دانشجو می پذیرد. زیرا این رشته توانسته است کمک های بسیار زیادی به حل مشکلاتی که در سطح شهر جامعه با آن برمی‌خوریم داشته باشد. با افزایش شهرنشینی این سوال پیش می‌آید که آیا شرایط برای اسکان و زندگی از نظر اقتصادی اجتماعی و فرهنگی چه طور باید برنامه ریزی و فراهم شود. برای سازماندهی یک شهر نیاز به همکاری اقتصاددانان، معماران، جامعه شناسان، جغرافیدانان و کارشناسان رشته های متعددی است تا بتوانند و این رفاه حال افراد برنامه ریزی کنند.
در بین تمامی تخصص ها متخصص شهرسازی می‌تواند نقش بسیار مهمی را داشته باشد زیرا متخصص شهرساز فردی است که در زمینه طراحی شهری و برنامه ریزی شهری آموزش دیده است و می تواند به توسعه شهری کمک زیادی کند. شهرساز به تحولات اجتماعی سیاسی یک شهر می پردازد و هدفش این است که در یک شهر تمام جوانب رعایت شود و به صورت خیلی مناسبی کنترل و هماهنگی صورت گیرد و روز به روز پیشرفت کند.
در واقع این رشته جز رشته های مهندسی است اما در دانشکده هنر و معماری تدریس میشود. بهتر است به جای واژه شهرسازی از برنامه ریزی شهری استفاده شود تا وظایف این رشته بهتر شناخته شود. برنامه ریزی شهری در واقع به مداخله و تنظیم فضا و تمامی فعالیت‌های که برای بهبود کیفیت زندگی افراد ساکن شهر است اطلاق میشود. بازار کار و زمینه‌هایی که مهندس شهرساز می‌تواند در ایران مشغول به کار شود متفاوت است که می‌تواند از بخش دولتی در سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، شهرداری ها، استانداری‌ها، وزارت کشور و غیر رکن های وابسته به وزارت کشور و مسکن و شهرسازی نام برد. در کشور ایران نیز به علت نیاز به این رشته دانشگاه مختلف این رشته تدریس می کنند نیاز است که بسیاری از مدیران این رشته را فرا گیرند و بتوانند در زمینه فعالیت خود فعالیت بهتری را ارائه دهند.
احتیاج به رشته ای مثل شهرسازی بیشتر حس می شود چون می توانند در سطحی کلان فعالیت کنند و میتوانند مباحثی مانند اقتصاد، روان شناسی، آمار، سوانح طبیعی (زلزله و …)، مدیریت، حمل و نقل، ترافیک و … را با سایر مسائل ترکیب کنند و نتیجه بهتری را بدست دهند.
محورهای اصلی رشته مهندسی شهرسازی
1. برنامه ریزی شهری
2. برنامه ریزی حمل و نقل
3. برنامه ریزی منطقه ای
4. برنامه ریزی شبکه های زیرساختی
5. برنامه ریزی محیط زیست
6. طراحی شهری
تلفیق این موراد باعث میشود تا مخصصان بتوانند پدیده ی شهری را بطور کامل شناسایی کنند و برای هدایت و کنترل توسعه ی آن تلاش کنند.
اهداف طراحی شهری دستیابی به مکانی با ویژگی های زیر است:
- شخصیت: مکانی هویتمند و واجد شخصیت منحصر به فرد
- تداوم و محصوریت: مکانی که در آن فضاهای عمومی و خصوصی به روشنی قابل تمایز هستند
- کیفیت عرضه همگانی: مکانی با فضاهای باز زیبا و جذاب
- مکان هایی ایمن و جذاب برای همه به خصوص کم توانان و سالمندان قابل استفاده است
- مناسب برای همه شهروندان
- سهولت جابه جایی: مکانی که حرکت و جابه جایی در آن آسان است. با ایجاد شبکه بهم مرتبط از مکان هایی نفوذ پذیر امکان دسترسی پیاده افراد را به همه مکان ها ارتقا دهد
مهندسی عمران (به انگلیسی : Civil Engineering)
رشته مهندسی عمران یکی از با سابقه ترین رشته های فنی و ریاضی در ایران و حتی در جهان است؛ زیرا انسان ها از آغاز زندگی خود به ساختن بنا و ساختمان های گوناگون و هر آنچه که به عمران و آبادانی کشورها مربوط بوده، مشغول بودند. به تدریج ساختن بنا ها روشی علمی یافت و در مهندسی عمران دانشگاه های جهان آموزش داده می شد.
مهندسی عمران رشته‌ای است که هدف آن تربیت نیروهای متخصصی است که بتوانند در پروژه‌های مختلف عمرانی در زمینه‌های ساختمان‌سازی، راه‌سازی، پل‌سازی، بلند مرتبه‌سازی، سازه‌ها و بناهای آبی، جمع‌آوری و دفع فاضلاب، محیط زیست و غیره مسئولیت طراحی، محاسبه، اجرا و نظارت بر اجرا را بر عهده گیرند.
مهندسی عمران از جمله رشته‌هایی است که بیانگر کاربرد علم در ایجاد سازندگی و عمران است. یعنی هرچیزی که به آبادی یک کشور باز می‌گردد، مانند: سد، فرودگاه، جاده، برج، تونل، دکل‌های مخابراتی، ساختمان‌های مقاوم در برابر زمین‌لرزه، سیل و آتش و نیروگاه‌های برق و مصالح سبک، ارزان و با کیفیت مناسب برای ساخت و ساز و در نهایت حفظ محیط زیست، در حیطه کار مهندس عمران قرار می‌گیرد. برای آغاز تمامی پروژه‌های عمرانی به یک مهندس کارآمد عمران نیاز داریم تا علاوه بر رعایت جنبه‌های فنی و اجرایی، اقتصادی نیز عمل کند. چون اقتصادی بودن، یک اصل در مهندسی عمران است .
محاسبه و اجرای سازه‌های مختلف مانند ساختمانها اعم از مسکونی، اداری و صنعتی با سیستم‌های سازه‌ای مختلف مانند آجری، بتنی و فولادی و نیز طرح و اجرای سدها، پلها، حفر تونلها، راهها و سازه‌های آبی و زیر زمینی به طوری که در شرایط معمولی پایدار و در مواقع بحرانی مانند زلزله آسیب‌پذیری آن به حدی باشد که در ارائه خدمات از پیش تعیین شده دچار نقصان نگردد. به عبارت ساده تر مهندس عمران در هنگام طراحی هر سازه سعی در ایجاد تعادل میان سه عامل ایمنی، زیبایی و مقرون به‌صرفه بودن را دارد .
فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی مهندسی عمران می‌تواند در مقطع کارشناسی ارشد در گرایشهای مختلف ذیل به تحصیل ادامه دهد :
- مهندسی سازه
- سازه‌های هیدرولیکی
- مهندسی زلزله
- راه و ترابری
- مکانیک خاک و پی
- مهندسی آب؛ در دو گرایش هیدرولیک و منابع آب
- سازه‌های دریایی
- مهندسی مدیریت ساخت
- مهندسی برنامه‌ریزی حمل و نقل
- مهندسی محیط زیست
- مهندسی آب و فاضلاب
- استاتیک
- مقاومت مصالح
- طراحی سازه‌های فولادی و بتنی
- مهندسی پی
- مکانیک خاک
- مکانیک سیالات
- هیدرولیک
- هیدرولوژی
- تحلیل سازه‌ها
- راه‌سازی
- مهندسی آب و فاضلاب
- زلزله
- بارگذاری سازه‌ها
