کتاب “طراحی برای دنیای واقعی ” از پاپانک  (Design for the real world)

کلمه طراحی، یک مفهوم متافیزیکی بدون وزن یا یک الگوی فیزیکی است. می‌خواهم بین این دو گونه طراحی تمایز ایجاد کنم: طراحی به عنوان یک تجربه شخصی (طرح‌هایی که بر من اثر خواهند گذاشت و موجب بروز و واکنش‌های غیرآگاهانه و غیرارادی می‌شوند)؛ و طراحی به عنوان یک مسئله‌ی عینی و حقیقی که در واکنش به محرک‌ها، عملی می‌شود. آنچه به اختیار خود برای اجرا انتخاب کرده‌ام، طراحی عینی است. زمانی که می‌گوییم یک طرح وجود دارد، این بدان معناست که قوه درک و مشعر، رخدادها را در یک الگو بندی گسسته و مفهومی، سازمان بندی کرده است.

عنوان کتاب: Design for the real world)
نویسنده: ویکتور پاپانک 
ترجمه: علی مزارعی، علیرضا اژدری 
ناشر: انتشارات تمدن علمی 
صفحات: 438 صفحه 

درباره‌ی نویسنده:

Victor Papanek یه طراح صنعتی، معلم و متفکر اجتماعی بود که توی دهه‌های ۶۰ و ۷۰ میلادی، یکی از اولین کسایی بود که پرچم “مسئولیت‌پذیری اجتماعی در طراحی” رو بلند کرد.
اون موقع که همه دنبال دیزاین شیک و چیپ بودن، این بنده خدا بلند شد گفت:

“طراحی بد، آدم می‌کشه.”

و همونجا حسابی جنجال‌ساز شد…

ویکتور پاپانک به قلم خود در کتاب «طراحی برای دنیای واقعی» نگرش دیزاین را برای کشورهای درحال توسعه با پیشنهادها و توصیه های تئوری و عملی خود آشنا می کند. ویکتور پاپانک داستان این تفکر و نظراتش را در مورد طراحی انسانی و محیط زیستی در این کتاب بازگو می کند. ویکتور پاپانک که تحقیقات گسترده ای در زمینه های مردم شناسی، روان شناسی و بیولوژی در کارنامه خود دارد به خاطر تحقیقات و تدابیری که برای کشورهای درحال توسعه اندیشید به شهرت جهانی پیدا کرد.

📘 خلاصه‌ی کتاب:

کتاب پاپانک یه زنگ بیدارباشه برای همه‌ی طراحا. حرف اصلیش اینه:

“طراحی باید برای مردم واقعی، با نیازهای واقعی، در دنیای واقعی باشه.”

نه برای نمایشگاه، نه برای کلاس بالای پولدارها، نه فقط برای برندسازی لوکس.

🧠 مفاهیم کلیدی :

1. اخلاق در طراحی (Ethics of Design)

طراح‌ها مسئولن که محصولاتی بسازن که به آدم‌ها خدمت کنن، نه اینکه فقط زیبا یا پرفروش باشن.

طراحی که فقط برای پول یا برندینگ کار می‌کنه، یه «تبلیغاتچی شیک‌پوش»ه، نه طراح واقعی.

2. طراحی برای اقلیت‌ها و گروه‌های نادیده گرفته‌شده

مثل معلولین، سالمندان، مناطق محروم، یا حتی کودکانی که ابزار آموزشی ندارن.
پاپانک از اولین کسانی بود که گفت:

“طراحی باید در خدمت بازسازی و بهبود زندگی انسان باشه. نه فقط در خدمت بازار.”

3. خودسازی DIY و طراحی مردمی

پاپانک از طراحی‌های ارزان، در دسترس و قابل اجرا توسط مردم حمایت می‌کنه.
یکی از معروف‌ترین نمونه‌ها: رادیویی که با قوطی کنسرو ساخته شده بود و با شمع کار می‌کرد! برای مردم بی‌بضاعت اندونزی.

4. نقد به طراحی صرفاً زیبایی‌محور

طراحی‌ای که فقط شیکه ولی کاربردی نیست، بیشتر زباله‌ی آینده‌ست تا نوآوری.
حتی می‌گه:

“بیشتر محصولات طراحی‌شده در بازار، نه فقط غیرضروری‌ان، بلکه حتی مضرن.”

🪡 فصل‌ها و ساختار کلی کتاب:

کتاب ترکیبیه از:

• تاریخچه‌ی طراحی
• نقدهای اجتماعی
• پروژه‌ها و مثال‌های واقعی
• پیش‌بینی‌هایی درباره‌ی آینده‌ی طراحی

چند فصل مهم:

• طراحی و مسئولیت
• طراحی و فنّاوری
• طراحی و بقا
• طراحی و اکولوژی
• طراحی برای تغییر اجتماعی

✍️ یک جمله‌ی ماندگار:

“Design is the conscious and intuitive effort to impose meaningful order.”

(طراحی تلاشی آگاهانه و شهودی برای تحمیل نظم معنادار به دنیاست.)

💡 نکات الهام‌بخش برای طراحان امروز:

مناسب برای:

• طراحان صنعتی، گرافیک، محصول، خدمات…
• کسایی که دغدغه‌ی معنا، انسان، و تأثیر اجتماعی دارن.
• همه‌ی کسانی که دنبال «دیزاین عمیق» می‌گردن، نه دیزاین فانتزی.

جمع بندی

اکنون نسخه فارسی کتاب طراحی برای دنیای واقعی به همت دکتر علیرضا اژدری (استادیار و عضو هیئت علمی گروه طراحی صنعتی دانشکده هنرهای زیبا) و علی مزارعی (مدرس و مدیر نگارخانه شلمان) مردادماه در سال 1399 به قیمت 85000 تومان در بازار عرضه می شود. مقدمه و پیشگفتار آن به قلم شیوای دکتر اژدری، ویراستار دکتر آیدین مهدی زاده (فصلنامه چهارباغ) و همکاری انتشارات تمدن علمی به ثمر نشست. هرچند به دلایل مختلف چاپ کتاب 3 سال به تعویق افتاد ولی جا دارد از یکایک بزرگوارانی که در فرایند به چاپ رسیدن این کتاب یاری رساندند، قدردانی شود.

Design for the Real World، پتکیه که به شیشه‌ی ظاهربین طراحی می‌خوره و از آدم یه دیزاینر متعهد می‌سازه.

دکتر علیرضا اژدری در آغاز کتاب حاضر در وصف کتاب و ویکتور پاپانک چنین می نویسد:

«پاپانک کم نوشت، ولی مفید نوشت و مؤثر نوشت. مسیری که او برای ما گشود بسیار معنادار بود، به یاد دارم اولین جمله ای که از کتابش می خواندم این بود: «در جامعه شاید شغل هایی باشند که از طراحی کمتر به بشریت ضربه زده باشند ولی تعداد آن ها زیاد نیست… » و مرا ناخودآگاه به یاد جمله آغازین بوف کور از صادق هدایت می انداخت که «در زندگی زخم هایی هست که مثل خوره روح انسان را می خورد و می خراشد… » زخم هایی که انسان ها خود بر پیکر انسانیت می زنند… ویکتور پاپانک و کتاب او بود که مرا به ماندن در طراحی صنعتی امیدوار کرد. به هرحال پاپانک پیش‎آهنگ جنبشی بود که تحت عنوان طراحی برای نوآوری اجتماعی لقب گرفت. او به شیرینی توانست مسئولیت ها و پیامدهای اجتماعی طراحی را به رخ بکشاند و راه را برای پیشرفت طراحی و جلوگیری از وانمایی آن بگشاید.»