چرخه رنگ چیست و چطور ازآن استفاده کنیم؟ | Color wheel
چرخه رنگ یک ابزار بصری است که رنگ‌ها را به‌صورت دایره‌ای مرتب کرده و روابط میان آن‌ها را نشان می‌دهد. این چرخه برای درک بهتر ترکیب رنگ‌ها، ایجاد هماهنگی و انتقال احساسات در طراحی، نقاشی، دکوراسیون و مد استفاده می‌شود.
چرخه رنگ‌ها بر اساس رنگ‌های رنگین کمان تنظیم شده است: قرمز، نارنجی، زرد، سبز، آبی و بنفش. با استفاده از این چرخه رنگ فهمیدن ارتباط بین رنگ‌های مختلف آسان‌تر خواهد شد.
رنگ ها را می توانیم در یک چرخه رنگ یا یک مثلث رنگ نمایش دهیم. در صورتی که در چرخه رنگ یک مثلث متساوی اضلاع و یا مثلث متساوی الساقین ترسیم کنیم رنگ‌هایی که در گوشه های این مثلث قرار می گیرند رنگ هایی هستند که بیشترین کاربرد را دارند و جزو اولین رنگ هایی هستند که ما به کودکانمان یاد می‌دهیم. این رنگ‌ها رنگ های اصلی قرمز، آبی و زرد هستند.
رنگ‌ها، نقش مهمی را در زندگی انسان ایفا می‌کنند. درصورت استفاده درست و به جا از رنگ امکان بهره‌گیری آن در نقاط متفاوت وجود دارد. چرخه مربوط به رنگ شامل رنگ‌های متفاوتی شده که از ابتدای زندگی تا به کنون با آن‌ها آشنا شده‌اید. این چرخه تشکیل‌شده از ابزارهای پایه در طراحی بوده و انتخاب رنگ براساس آن صورت می‌گیرد. افراد متمایل به این کار ابتدا باید با چرخه رنگ آشنایی داشته باشند.
چرخه رنگ چیست؟
حتی اگر به صورت حرفه‌ای در زمینه‌ی طراحی و گرافیک کار نکرده باشید، باز هم احتمالاً تصویر دایره رنگ یا چرخه رنگ یا Color Wheel در این‌جا و آن‌جا به چشم‌تان خورده است. دایره‌ای که رنگ‌ها بر اساس فرکانس (یا طول موج‌شان) دور تا دور آن چیده شده‌اند. رنگ‌هایی که در دوران کودکی، آن‌ها را به عنوان رنگ‌های رنگین‌کمان، به ترتیب، نوشته‌ایم و خوانده‌ایم و حفظ کرده‌ایم (از بنفش تا قرمز).
چرخه رنگ یکی از ابزارهای پایه در طراحی و انتخاب رنگ است و هر کسی که می‌خواهد با رنگ‌ها کار کند، باید با آن آشنا باشد.
نخستین چرخه رنگ را چه کسی و بر چه اساسی ترسیم کرد؟
مشهور است که نیوتون، اولین دایره رنگ را ترسیم کرده است. اگر چه به نظر نمی‌رسد نیوتون نخستین کسی بوده باشد که دایره رنگ را ترسیم کرده، اما احتمالاً به خاطر مطالعاتش بر روی شکست نور در منشورها، نخستین کسی بوده که آن را به صورت جدی مورد بررسی قرار داده و نظرات و دیدگاه‌ها و نام‌گذاری‌های خودش را مکتوب و مستند کرده است.
ترتیب نورها پس از شکسته‌شدن در منشور، همان چیزی است که ما معمولاً به عنوان طیف رنگ‌های رنگین‌کمان می‌شناسیم:
البته علمی‌تر است که به جای اشاره به رنگین کمان بگوییم که در دایره رنگ، رنگ‌ها بر اساس فرکانس یا طول موج‌شان کنار هم چیده شده‌اند.در محدوده‌ی مرئی – که چشم انسان قادر به دیدن آن است – کم‌ترین فرکانس متعلق به رنگ قرمز و بیشترین فرکانس متعلق به بنفش است. ما نمی‌توانیم رنگ‌هایی را که فرکانس آن‌ها کمتر از فرکانس قرمز است (مادون قرمز) و رنگ‌هایی را که فرکانس‌شان بیشتر از بنفش است (ماوراء بنفش) با چشم غیرمسلح ببینیم. بنابراین می‌توان گفت چرخه‌ی رنگ، طیف فرکانسی رنگ‌های مرئی را نمایش می‌دهد:
اجزای چرخه رنگ
چرخه رنگ به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:
1. رنگ‌های اصلی (Primary Colors)
- شامل قرمز، زرد، آبی
- این رنگ‌ها پایه و اساس بقیه رنگ‌ها هستند و نمی‌توان آن‌ها را با ترکیب رنگ‌های دیگر به دست آورد.
2. رنگ‌های فرعی (Secondary Colors)
- شامل سبز، نارنجی، بنفش
- با ترکیب مساوی از دو رنگ اصلی به دست می‌آیند.
- قرمز + زرد = نارنجی
- آبی + زرد = سبز
- آبی + قرمز = بنفش
3. رنگ‌های ترکیبی (Tertiary Colors)
- از ترکیب یک رنگ اصلی با یک رنگ فرعی به وجود می‌آیند.
- قرمز + نارنجی = قرمز-نارنجی
- زرد + سبز = زرد-سبز
رابطه رنگ‌ها در چرخه رنگ
1. رنگ‌های مکمل (Complementary Colors)
- رنگ‌هایی که در چرخه دقیقاً روبه‌روی هم قرار دارند.
- مثال: قرمز و سبز، آبی و نارنجی، زرد و بنفش
- کاربرد: برای ایجاد تضاد و جلب توجه، مثلاً در طراحی گرافیک یا تبلیغات.
2. رنگ‌های مشابه (Analogous Colors)
- رنگ‌هایی که کنار هم قرار دارند.
- مثال: زرد، زرد-سبز، سبز
- کاربرد: برای ایجاد هماهنگی و حس آرامش، مثل طراحی داخلی یا مد.
3. رنگ‌های سه‌گانه (Triadic Colors)
- سه رنگی که فاصله‌ای مساوی در چرخه دارند.
- مثال: قرمز، زرد، آبی
- کاربرد: ایجاد تعادل و پویایی، مخصوصاً در طراحی‌های هنری.
4. رنگ‌های مکمل شکسته (Split Complementary)
- یک رنگ و دو رنگ در دو طرف مکمل آن.
- مثال: آبی، زرد-نارنجی، قرمز-نارنجی
- کاربرد: حفظ تعادل بین تضاد و هماهنگی.
تعریف رنگ های گرم و رنگ های سرد در چرخه
چرخه رنگ یا طیف رنگ را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: رنگ های گرم (Warm Colors) و رنگ های سرد (Cool Colors).
طیف رنگ‌های زرد تا قرمز را رنگ گرم می‌نامند. مجموعه رنگ‌هایی که برای بیان شادی، انرژی و حرکت به کار می‌روند:
در مقابل، طیف سبز تا بنفش را رنگ سرد در نظر می گیرند. مجموعه رنگ‌هایی که برای بیان سکون، سکوت، آرامش و بخشی از جلوه‌های طبیعت به کار می‌روند (از آبی دریا تا سبزی جنگل):
البته رنگ‌های دیگری هم وجود دارند که در این دو طیف قرار نمی‌گیرند و از ترکیب آن‌ها حاصل می‌شوند. رنگ‌هایی که آن‌ها را به خنثی بودن می‌شناسیم (Neutral Colors). سفید و سیاه، معروف‌ترین رنگ‌های خنثی هستند:
نکات پیشرفته برای استفاده از چرخه رنگ
جمع بندی
چرخه رنگ شامل رنگ‌های متفاوتی در طبیعت می‌شود. این چرخه شامل رنگ‌های اصلی، ثانویه، ترکیبی و مکمل شده که تنوع بالایی دارد. به علاوه، بهره‌گیری از آن‌ها در مکان‌های مختلف نیز مشهود است. از جمله کاربردهای مربوط به چرخه رنگ در دکوراسیون داخلی و نقاشی ساختمانی به چشم می‌خورد. با ترکیب رنگ‌های اصلی رنگ‌های ثانویه تشکیل می‌شود. به علاوه، رنگ‌های ثانویه نیز با یکدیگر ترکیب شده و رنگ‌های ترکیبی را تشکیل می‌دهند. درنتیجه، با بهره‌گیری اصولی از آن‌ها، محیطی با طراحی بی‌نظیر خواهید داشت.