طراحی سفارشی‌ و شخصی‌سازی شده | Custom Design

در دنیای طراحی محصول، توجه به نیازها و سلیقه‌های خاص کاربران، یکی از مهم‌ترین فرصت‌ها برای خلق تجربه‌ای متمایز و کاربر/پرسونا محور است. دو مفهوم سفارشی‌سازی (Customization) و شخصی‌سازی (Personalization) اغلب به‌جای یکدیگر استفاده می‌شوند، اما شناخت دقیق آن‌ها به ما کمک می‌کند در طراحی محصول یا خدمات، از این قابلیت‌ها بهتر استفاده کنیم.

اگر از فروش کالاهای خام (مانند گندم و شکر و نمک) بگذریم، قدیمی‌ترین شکل تولید و عرضه‌ی محصول توسط کسب و کارها را می‌توان عرضه‌ی  محصولات استاندارد و سفارشی دانست.سبکی که از چند هزاره قبل آغاز شده و تا همین امروز هم ادامه دارد.

در عرضه‌ی سفارشی ، همه چیز از سفارش مشتری آغاز می‌شود، اما در عرضه‌ی محصولات استاندارد، ابتدا محصول آماده و عرضه می‌شود و سپس مشتری، بر اساس نیاز خود، آن را انتخاب و خریداری می‌کند؛ با توجه به تعریفی که ارائه کردیم، حتی کسی که در یک کارگاه کوچک خانگی، چند لیف حمام یا شال‌گردن را بافته‌ و عرضه می‌کند، در گروه عرضه‌ی محدود محصول استاندارد طبقه‌بندی می‌شود، چون محصول از قبل آماده شده و بر اساس سفارش و سلیقه‌ی مشتری تغییر نمی‌کند.کاستوم دیزاین custom Design به فارسی، سفارشی سازی شده معنا شده و مترادف هاش هم واژه هایی مثل موارد زیر هستند :

• made-to-order 
• Customized or Customization
• Personalization

سفارشی سازی و شخصی سازی دو مفهوم کلی است که در طراحی محصول در مدت زمان زیادی نامفهوم و ناروشن مانده اند. مردم معمولا از هر دوی این کلمات برای یک معنی استفاده می ‌کنند. اما در نهایت بین این کلمه تفاوت وجود دارد. در حالی که هر دوی سفارشی سازی و شخصی سازی یک هدف یکسان را دنبال می کنند: ساختن تجربه مناسب برای کاربران– اما راه رسیدن به این هدف متفاوت است.

تفاوت سفارشی‌سازی و شخصی‌سازی

دو اصطلاح سفارشی سازی (Customization) و شخصی سازی (Personalization) معمولاً به جای یکدیگر به کار می‌روند.واقعیت این است که جز در شرایطی که در پی طراحی محصول یا تحلیل سرویس‌ها و پلتفرم‌ها باشید، استفاده‌ی این دو واژه به جای یکدیگر، مشکل و بحران خاصی را هم به‌وجود نمی‌آره…با این حال، شناخت این دو مفهوم و به طور خاص، مفهوم شخصی سازی به ما کمک می‌کند تا یکی از فرصت‌ها و قابلیت‌های بزرگ دنیای طراحی محصول را بیشتر و بهتر ببینیم و جدی بگیریم؛بطور خلاصه عرضه‌ی محصول استاندارد یعنی پیش از مشخص شدن سفارش و خواست مشتری، یک یا چند نمونه محصول را تولید کرد تا مشتریان، یکی از محصولات موجود را خریداری کنند، این حالت برای وقتیس که عرضه‌کننده‌ی کالا یا خدمت، می‌داند که چه محصول یا محصولاتی مشتریان بیشتری دارند، پس می‌تواند همان مدل‌ها را آماده کرده و به مشتریان عرضه کند.

۱. سفارشی‌سازی (Customization)

طراحی سفارشی یا کاستوم چیزی است که به یک ترتیب خاص ساخته شده است، یک مثال مناسب از طراحی سفارشی ساخته شده “لباس شب عروسی” است که در آن لباس برای عروس دوخته می‌شه؛  مشتری معمولاً نظرهاش رو می ده یا از طراح پیشنهاداتش رو می خواهد تا چیزی منحصر به فرد خلق بشه، طرح های سفارشی می تواند هر چیزی باشد، از لباس ها و مبلمان گرفته تا تی شرت و کفش.

• ساخت شمشیر توسط آهنگر برای سربازی که ابتدا نوع و شکل شمشیر را سفارش داده است.
• ساخت ساختمان‌ها و یا کابینت و دکور داخلی به سفارش مشتری
• ساختن لیوان‌ها و وسایل شیشه‌ای توسط شیشه‌گران، با رنگ و طراحی تعیین شده توسط مشتری 
• ترسیم یک تابلو نقاشی به سفارش مشتری 
• طراحی و تولید یک بسته‌ی نرم‌افزاری یا افزونه بنا به سفارش مشتری و بر اساس انتظارات او
• انتخاب رنگ یا اندازه در خرید مبلمان.
• افزودن ماژول‌های خاص به نرم‌افزارهای طراحی.

سفارشی‌سازی یعنی مشتری خودش تغییرات مورد نظرش را در محصول ایجاد کند. در این حالت، کاربر از میان گزینه‌های موجود، آنچه را که برایش مناسب است انتخاب یا تغییر می‌دهد.

۲. شخصی‌سازی (Personalization)

شخصی‌سازی یعنی سیستم یا ارائه‌دهنده، با تحلیل داده‌های مشتری، محصول یا تجربه‌ای خاص برای او ایجاد کند. این رویکرد کاملاً وابسته به داده‌ها و رفتارهای کاربر است.

• مثال‌ها:
  • توصیه‌ها/خدمات مبتنی بر مکان: برنامه‌های تلفن همراه، به‌ویژه، اغلب از داده‌های GPS برای ارائه خدمات مبتنی بر مکان استفاده می‌کنند. این می تواند از ارائه توصیه های رستوران بر اساس مکان فعلی کاربر تا سفارشی کردن مسیرها و مسیرها بر اساس شرایط ترافیک و ترجیحات کاربر باشد.
  • اعلان‌های شخصی‌سازی شده: شکل دیگری از شخصی‌سازی، اعلان‌های شخصی‌شده است. برنامه‌های موبایل و وب‌سایت‌ها می‌توانند اعلان‌های شخصی‌سازی شده را بر اساس رفتار کاربران خود ارسال کنند. به عنوان مثال، یک برنامه تجارت الکترونیک می تواند از داده های مشتری، مانند سابقه مرور یا خرید آنها، برای ایجاد پیشنهادات شخصی استفاده کند.
  • سیستم های یادگیری تطبیقی: برخی از سیستم عامل های آموزشی از الگوریتم های یادگیری تطبیقی برای شخصی سازی تجربه یادگیری برای هر دانش آموز استفاده می کنند. این سیستم ها عملکرد و سبک یادگیری دانش آموز را تجزیه و تحلیل می کنند تا مواد آموزشی، آزمون ها و تمرین های مناسب را توصیه کنند.
  • طراحی رابط کاربری که خود را با رفتار کاربر وفق می‌دهد.
  • پیشنهاد فیلم‌های دلخواه در نتفلیکس.
  • تبلیغات هدفمند بر اساس سابقه جستجو.

اهمیت طراحی سفارشی

در دنیای امروز که کاربران به دنبال تجربه‌ای منحصربه‌فرد هستند، ترکیب سفارشی‌سازی و شخصی‌سازی، مزیت رقابتی مهمی ایجاد می‌کند:

1. افزایش تعامل کاربر: وقتی کاربران حس می‌کنند محصول برای آن‌ها طراحی شده، احتمال خرید و استفاده از آن بیشتر می‌شود.
2. ارتقای تجربه کاربری (UX): ایجاد حس اهمیت به نیازهای فردی، تجربه کاربری را غنی‌تر می‌کند.
3. تفاوت در بازار: طراحی محصولاتی که امکان تغییرات کاربرمحور داشته باشند، برند را متمایز می‌کند.
4. محصول سفارشی دارای ارزش افزوده: همه ما دوست داریم آن چیزی که قصد خریدش را داریم٬ سفارشی سازی کنیم. زمانی که شما پیتزا سفارش میدهید، آن پیتزایی را سفارش خواهید داد که دارای مواد تشکیل دهنده مورد علاقه شما باشد. موقع خرید لباس، رنگی را انتخاب میکنید که مورد علاقه شماست. زمانی که میخواهید خودرویی را خریداری کنید، دقت میکیند که آن ماشین، آپشن های مورد نظر شما را دارا باشد. حالا چرا واقعا به مشتری خود این ارزش افزوده را ندهیم؟

طراحی کاستوم در صنایع گوناگون

۱. صنعت مد و پوشاک

• سفارشی‌سازی: طراحی لباس‌هایی که مشتری بتواند رنگ یا الگوهای آن را تغییر دهد.
• شخصی‌سازی: پیشنهاد لباس بر اساس استایل خریدهای قبلی یا آب‌وهوای محل سکونت.

۲. تکنولوژی

• سفارشی‌سازی: انتخاب تنظیمات دستگاه (مانند چیدمان اپلیکیشن‌ها در موبایل).
• شخصی‌سازی: پیشنهاد محتوا در گوشی‌های هوشمند بر اساس رفتارهای کاربر.

۳. خودرو

• سفارشی‌سازی: انتخاب ویژگی‌هایی نظیر رنگ بدنه یا جنس صندلی.
• شخصی‌سازی: خودروهایی که تنظیمات صندلی یا دمای داخل را با توجه به پروفایل کاربر تغییر می‌دهند.

نکات پیشرفته برای الهام

چالش‌ها در طراحی محصولات سفارشی

مهم ترین چالش در طراحی محصولات سفارشی فرآیند تولید این دسته محصولات است؛ تولید یک محصول روش‌های مختلفی دارد، برخی از این روش‌ها برای تولید بیش‌تر کالاها مناسبند و برخی دیگر فقط منحصر به تولید چند کالای خاص هستند. در مورد تولید انبوه محصولات سفارشی و انواع متدهای تولید در آینده بیشتر صحبت خواهیم کرد.

جمع‌بندی کاستوم دیزاین

سلائق و نیازهای هر کاربری متفاوت است، برای شخصی سازی و سفارشی سازی درست مانند دیگر جنبه های طراحی شما نیاز دارید تا کاربران‌تان را بشناسید و پرسونا آنها رو در نظر داشته باشید؛  درنظر گرفتن هر دو حالت سفارشی سازی و شخصی سازی نیازمند کار زیاد و زمان کافی است. پیاده سازی حالت شخصی سازی نیازمند بررسی های مرتب و منظم است تا مطمئن شوید که محتوای درست به سوی پروفایل های مرتبط می‌رود. درست در همین آن، سفارشی سازی نیازمند آن است که بتوانید برنامه را با تغییرات کاربر چه در رابط کاربری و چه در کارایی وفق دهید.

سفارشی‌سازی و شخصی‌سازی، دو ابزار کلیدی برای ساخت محصولاتی هستند که نیازها و سلیقه‌های کاربران را به بهترین شکل برآورده می‌کنند. با درک عمیق این مفاهیم، می‌توانید طراحی محصول خود را به سطحی بالاتر ببرید و تجربه‌ای متمایز برای کاربران خلق کنید.

• مطلب مرتبط: طراحی پرسونا محور
• تمرین درس: به یک محصولی که روزانه از آن استفاده می‌کنید فکر کنید. آیا ویژگی‌های سفارشی‌سازی یا شخصی‌سازی در آن دیده می‌شود؟ چگونه می‌توان این ویژگی‌ها را در طراحی آن ارتقا داد؟