جوراب شلواری: ترند دیروز، امروز و فردا | Pantyhose

جوراب‌شلواری (جوراب ساق بلند، لگ، ساپورت، Stocking، pantyhose، Tights) مهم نیست این ایتم به چه اسمی صدا شود. این ترند بی نظیر هیچوقت از مد نمیوفتد و همیشه از محبوبیت زیادی برخوردار است.

پیشینه جوراب‌شلواری به قرن بیستم بازمی‌گردد؛ زمانی که نایلون جایگزین ابریشم شد و پوشاک زنانه را متحول کرد. در دهه‌های بعد با ظهور پلی‌استر و اسپاندکس، راحتی و دوام بهبود یافت. اما این تنها آغاز است: اکنون می‌توانیم پا را فراتر گذاشته و از مواد زنده، حسگرها و اتصالات بی‌سیم بهره ببریم.

• مطلب مرتبط: رشته طراحی پوشاک: خلق تن‌پوش‌ها | Fashion Wearable Design

حتی اگر از عاشقان جوراب‌های شلواری نباشید، باید بدانید که این تکه از پوشش پا، چه مسیری را در تاریخ پوشاک تا به امروز طی کرده‌است و چگونه مد و فشن مربوط به پوشش زنانه را متحول کرده‌است و همچنین داستان خلق برخی محصولات خاص می‌تونه الهام بخش یک دیزاینر برای خلق محصولی حتی در یک رشته بی ربط باشه… داستان جوراب‌های شلواری از خانواده‌ای به نام “گانت” شروع می‌شود. شاید تعجب کنید کسی که مبدع ایده جوراب شلواری زنانه بوده‌است یک مرد باشد اما نکته اینجاست که همسر او هم در این ایده و اجرا نقش مهمی داشته‌است.

بیشتربخوانید: کوتاه در مورد تاریخچه جوراب

یکی از مهم ترین البسه ای که هر روز توسط میلیاردها نفر بر روی کره ی زمین، از مرد و زن و پیر و جوان و خوش پوش و… پوشیده می شود، جوراب است. جوراب در صنایع مد و پوشاک جایگاه ویژه ای دارد و سیر تاریخی آن نیز اهمیت خاصی دارد. به نحوی که ساخت و تولید انبوه جوراب نایلونی زنانه، یکی از نقاط عطف صنایع پوشاک محسوب می شود.

پیدایش نخستین جوراب ها برمی گردد به یونان باستان. مردان کارگر و برده ها در دوران یونان و مصر باستان جوراب های بلند می پوشیدند و زنان رومی در خانه های خود نوعی جوراب ساق کوتاه به پا می کردند. جوراب های کوتاه نخی یا ابریشمی هم چندین قرن در چین و ژاپن استفاده می شد. این جوراب های ساق کوتاه در قرن دوازدهم در اروپا به جوراب های ساق بلند تبدیل شد. شلوارهایی که مردان می پوشیدند، بسیار چسبنده و تنگ شد که از کمر تا پایین پا را می پوشاند، مانند ساق های امروزی. زنان هم جوراب های بلندی می پوشیدند که در زانو با کش جوراب نگاه داشته می شد.

بعد از سال 1545 جوراب های ساق بلند کش باف وارد مد شد که معمولا درزهای آن با طرح های ابریشمی پرکار تزئین شده بود. جوراب هایی با درزهای تزئین شده در طول دهه 40 و اوایل دهه 50 میلادی رایج و متداول بود.

اولین ماشین کشبافی را در سال 1589 در انگلستان ساخته شد و نکته ی جالب توجه این است که سازنده ی آن یک «کشیش» انگلیسی، به نام ویلیام لی، بود. در آن دوره جوراب های نخی و ابریشمی الیاف موردپسند و رایج میان مردم بود. در آن زمان راه های بسیار متفاوتی برای پوشیدن جورابی های ساق بلند وجود داشت. گاهی اوقات در فصل های سرد چندین جفت جوراب ابریشمی را باهم می پوشیدند. در قرن هفدهم زمانی که چکمه های بزرگ به دنیای مد وارد شد، نوعی پاپوش کتانی زیر چکمه پوشیده می شد تا از جوراب ابریشمی محافظت کند.

مردان تا اواخر قرن هجدهم جوراب های بلند ابریشمی به همراه کش و بند جوراب می پوشیدند، اما از آن زمان به بعد شلوارهای بلند و جوراب های کوتاه پدیدار شد که تا حالا همچنان مد باقی مانده است.

در قرن نوزدهم جوراب های نخی ساخته شده با ماشین، در دسترس خانم ها قرار گرفت. بعد از جنگ جهانی اول (1914-1918)، دامن های کوتاه مد شد و ساق ها و جوراب های بلند ابریشمی دوباره رایج شد و ثابت کرد که فشن و طول دامن، مدل جوراب را تعیین می کند.

با کشف جوراب های نایلونی در دهه 30 و 40، استفاده از جوراب های ابریشمی در میان خانم ها رنگ باخت و جوراب های نایلونی مد شد. پس از جنگ جهانی سرانجام جوراب های نایلونی جانشین جوراب های ابریشمی شد. اما الیاف دیگری مانند ریون هم وجود داشت.

نخستین جوراب نایلونی در 15 می سال 1940 در فروشگاه های نیویورک عرضه شد و بیش از 780 هزار جفت از آن در روز اول فروخته شد! در سال اول 64 میلیون جفت جوراب تایلونی در آمریکا به فروش رسید.

جوراب و ساق های نایلونی که بعد از جنگ جهانی دوم (1939-1945) متداول شد و به طور کامل جایگزین جوراب های ابریشمی شد، تا اواخر دهه 1960 معمولا درز داشت. آنها بافتی یکدست داشت و کشباف و چسب بدن بود.
در اویل دهه 60 جورابی های یکپارچه و بدون درز کفی دار، به سرعت جایگزین جوراب های چسبان درزدار شد. این جوراب ها در ماشین های کشبافی مدور بافته می شود و با محکم کردن و بستن کوک ها شکل می گیرد. ضخامت جوراب با تعداد کوک های هر ردیف تعریف می شود.

در دهه 60 در غرب دامن های خیلی کوتاه مد شد و بسیاری از خانم ها ترجیح دادند تا به جای پوشیدن جوراب از ساق جورابی های بلند استفاده کنند. خیلی از خانم ها به جای پوشیدن جوراب به ساق جورابی های بلند رو آوردند. در نتیجه برای رقابت با ساق ها، طول جوراب ها خیلی بلندتر از معمول شد تا برای پوشیدن با دامن های کوتاه مناسب باشد، اما در اثر این تغییر جوراب ها به کلی از مد خارج شد و جای آن را ساق جورابی ها گرفتند. که البته این مورد فقط در برخی از کشورهای غربی رخ داد.

در حقیقت ساق جورابی های نایلونی زیبا و ظریف در دهه 1960 خیلی رایج شد. در حالی که در طول 400 سال پیش از آن جوراب های ساق بلند بر مد مسلط بود. پس از دهه ی 60 میلادی، تحول چندانی در زمینه صنایع تولید جوراب رخ نداد و تا امروز جوراب های زنانه و مردانه فقط به تناسب مدهای روز تغییر کرده اند.

در سال های اخیر جوراب های ساق بلند بازهم مد و رایج شده است و در راهروهای فشن و مجلات دیده می شود.

داستان جوراب شلواری

در سال‌های دهه پنجاه میلادی پوشش لباس بیرون از خانه برای زنان همراه با راحتی و آسایش نبود. “اتل بونت گانت” همسرش، در آن زمان باردار بود و پوشیدن جوراب‌های نایلونی و نگه‌داشتن آن‌ها بر روی ران پا و استفاده از کمربندی جداگانه در تمام طول مدت گردش بیرون از خانه یا سفر او را خسته می‌کرد؛ به‌خصوص که شکم‌اش نیز در حال بزرگ‌تر شدن بود و مجموعه کمربند و پاپوش او را اذیت می‌کرد. “الن گانت”  از این نارضایتی ایده گرفت و به این فکر افتاد که چگونه می‌توان لباس زیری طراحی کرد که جوراب‌ها نیز به آن متصل باشند. پیش‌برد همین ایده تا طراحی و اجرا با کمک همکارانش، آرتور راجرز، جی او آستین و اروین کامبز، سبب به‌وجودآمدن اولین نسل از محصولات جوراب‌شلواری کشسان در وسعت جهانی شد و آن را Panti-Legs نامیدند. محصولی که در سال 1959، جزو پرشمارترین آیتم‌های قفسه‌های فروشگاه‌های معروف شد. سه دهه بعد “اتل” در یک مصاحبه با روزنامه “آسوشیتد پرس” عنوان کرد که خود او و تمام زنان آن دوره عاشق آن جوراب‌های شلواری بوده‌اند و این طرفداری از این پوشش ساق پا تا امروز نیز کم نشده‌است.

چندسال بعد از آن زمان در اواسط دهه 1960، چیزی که به شکوفایی بعد تجاری این محصول بسیار کمک کرد؛ ظهور ترند “دامن‌های خیلی کوتاه” بود. همین موضوع باعث شد زنانی که ترندها و مد روز را دنبال می‌کردند به جوراب‌شلواری علاقه‌مند شوند؛ مخصوصا زمانی‌که مدل‌های مشهوری چون “ژان شریمپتون”Jean Shrimpton نیز دنباله‌رو ترند “مینی‌ژوپ” شدند. تقریبا مقارن با این ایام بود که تکنیک‌های جدیدی از دوخت‌ودوز و همچنین پارچه‌های جدیدی مثل “اسپندکس”spandex به بازار آمد و موجب کاهش هزینه‌های تولید جوراب‌شلواری شد اما همزمان نیز باعث شد تا بتوانند جوراب شلواری را در طیف وسیع‌تری از اندازه‌ها عرضه‌کنند.

در دهه 1970 و 1980 میلادی دیگر جوراب‌شلواری به یکی از اجزا اصلی کمدلباس زنان و دختران جوان بدل گشته‌بود و با ورود هرچه بیشتر زنان به دنیای کار بیرون از خانه، فروش جوراب‌شلواری با رشد همراه می‌شد و تولیدکنندگان این محصول نیز به طراحی و عرضه‌ی رنگ، بافت و اندازه‌های بیشتر و متفاوت ادامه می‌دادند و تبلیغات بر روی جنس ابریشمین جوراب‌شلواری‌ها نیز مانور می‌دادند. این دوران پر رونق تا سال‌های 1990 ادامه پیدا کرد.

این پوشش از اواخر دهه هشتاد شمسی و اوایل دهه نود در بین دختران جوان ایرانی محبوب شد و از آن به عنوان شلوار استفاده می‌شد. پوشیدن این نوع جوراب در ایران، با مخالفت‌هایی از جانب نمایندگان مجلس شورای اسلامی و برخی چهره‌های سیاسی و مذهبی روبرو شد.

شاید باید درباره ترند دامن کوتاه و جوراب‌شلواری این جمله معروف را یادآور شد که :

Clothing trends aren’t reflective of change, but rather constitutive of change
“مدها در دنیای فشن نه نشان‌دهنده‌ی تغییر، بلکه خود باعث و بانی شروع تغییرات هستند.”

• “ماری کوانت” طراحی که با مینی‌ژوپ از ورود به دنیای بزرگسالی طفره می‌رفت

حرکت آونگی مد و چرخه تغییر آن

همانطور که می‌دانیم مد همواره به‌سان آونگی در حرکت است و با مد شدن شلوار و روی آوردن زنان به پوشیدن شلوار در محل کار برای راحتی بیشتر، از تب و تابی که برای جوراب‌شلواری کلاسیک در جریان بود، کاسته شد و به گفته‌ی “سالی کی” Sally Kay، اقبال عمومی به سمت محصولات دیگری از خانواده‌ی جوراب‌ها مثل انواع جوراب‌های کوتاه و بلند پشمی و بافتنی رفت. و امروزه نیز دیگر شاید در جوامع غربی و مسیحی، پوشیدن جوراب با دامن یک الویت نباشد. اما نکته‌ای که در این مورد همچنان خودنمایی می‌کند این است که با وجود کمتر شدن محبوبیت صد در صدی جوراب شلواری، این تکه پوششی چرخه‌ی بقای خود را “ران‌وی” فشن‌شوها تا به عنوان عضوی ثابت در کمد لباس زنانه حتی در حد یک اکسسوری گاه‌به‌گاه حفظ کرده‌است. و این موضوع در صنعتی چون فشن بسیار عادی است. به قول کوکوشنل: 

“Fashion is made to become unfashionable.”

“مد زاده می‌شود تا از مــــد بیفتد”

اکسسوری این روزها، انقلابی در گذشته

چیزی که اکنون در این سال‌ها شاید بیشتر در شش ماهه دوم سال بیشتر به فکر آن می‌ا‌فتیم و برخی با عنوان “فصل جوراب شلواری” از آن یاد می‌کنند چون باید در استفاده از دامن‌ها، به فکر گرمای پاها نیز بود؛ زمانی یکی از المان‌های “آزادی” در پوشش محسوب می‌شد. در آن زمان گویی جوراب شلواری زنانه به دختران جوان این امکان را می‌داد تا فاصله بین کودکی تا بزرگسالی خود را آهسته‌تر طی کنند و یک آیتم بسیار جوان‌پسندانه به‌شمار می‌آمد. طبق نظر کارشناسان جامعه‌شناس همچنین در آن زمان نوعی پیش‌فرض درباره ازدواج و تاهل در ذهن نسل جوان وجود داشت که به نظر منفی آنان دامن می‌زد و ازدواج را پایان آزادی یک زن تلقی می‌کرد. پس نسل جوان به نوعی به دنبال ایجاد یک تغییر اساسی با زمانه‌ی زندگی مادربزرگ‌هایشان نیز بودند و ترکیب دامن کوتاه با جوراب شلواری دقیقا همان سنت‌شکنی‌ای بود که آن‌ها را به این هدف می‌رساند.

جوراب‌شلواری هوشمند: آینده‌ای در تار و پود پوشاک

به عصرِ پوشیدنی‌های هوشمند خوش‌آمدید؛ جایی که حتی ساده‌ترین آیتم‌های پوشاک، مثل جوراب‌شلواری، هم به مدارها، حسگرها و مواد نوین مجهز می‌شوند. در ادامه این مقاله به بررسی چشم‌انداز «جوراب‌شلواری آینده» می‌پردازیم: از تحولات تاریخی تا فناوری‌های برتر و نکات طراحی حرفه‌ای.

جوراب‌شلواری‌های آینده علاوه بر تأمین گرما و فشرده‌سازی کنترل‌شده برای بهبود گردش خون، ویژگی‌های زیر را خواهند داشت:

1. مانیتورینگ سلامت: حسگرهایی در ناحیه مچ و ساق برای پایش ضربان قلب، سطح اکسیژن و فشار مویرگی.
2. تنظیم خودکار دما: مواد فازتغییری که در گرما مایع و در سرما جامد می‌شوند، همراه با سیستم‌های خنک‌کنندگی فعال.
3. الگوهای داینامیک: با استفاده از نانوذرات کریستال مایع، الگو و رنگ جوراب‌شلواری در پاسخ به نور یا امواج الکترومغناطیس تغییر می‌کند.
4. ارتباط با اکوسیستم پوشیدنی: ارسال هشدارهای ارتعاشی متناسب با گوشی هوشمند یا ساعت، مثلاً برای یادآوری فعالیت یا اعلام پیام.
5. پایداری و چرخه‌ای بودن: مواد زیستی مثل پلی‌لاکتیک اسید (PLA) یا الیاف استخراج‌شده از قارچ با قابلیت کمپوست شدن در پایان عمر محصول.

مثال‌های کاربردی

نکات پیشرفته برای طراحان

جمع‌بندی

شاید باور عموم اللخصوص در جامعه ایرانی به این شکل باشه که جوراب شلواری مخصوص بانوان هستش، و یا خیلی از خانوم ها ساپورت و یا ساق و جواب شلواری رو یک ایتم از مد افتاده به شمار بیارن! اما واقعیت این است که این باورها اصلا درست نیست، پوشیدن جوراب شلواری باعث می‌شود که فرم پاهای شما زیباتر به چشم بیاید و خط و خطوط آن جلوه بهتری داشته باشد و تفاوتی نداره که مرد باشید یا زن، جوراب شلواری ها میتوانند کاری کنند که پاهای شما حتی اگر در شرایط خوبی از لحاظ پوست نیستند نیز، ابریشمی و خوش فرم به نظر برسند، در ضمن برای افرادی که تا حدی پوست رنگ پریده ای دارند جوراب شلواری های همرنگ پوست میتواند روش خوبی برای اینکه رنگ پوستشان کمی گندمی تر به نظر برسد نیز هست.

جوراب‌شلواری‌های هوشمند نه‌تنها پوششی شفابخش برای پاها هستند، بلکه نقطه تلاقی مد، فناوری و سلامت می‌شوند. طراحان می‌توانند با بهره‌گیری از مواد نوین و روش‌های تولید پیشرفته، محصولاتی خلق کنند که فراتر از زیبایی، همراهی هوشمندانه نیز ارائه دهند.