طراحی تعاملی محصول؛ کارکردها و اهمیت | Interactive Design

طراحی تعاملی حوزه‌ای تخصصی از طراحی سمت کاربر است که بر ایجاد تجربه‌های کاربری تعاملی در محصولات و خدمات تمرکز دارد. این نوع طراحی به نحوه تعامل کاربران با محصول اهمیت می‌دهد و تلاش می‌کند تا ارتباط میان انسان و تکنولوژی را روان‌تر، دلپذیرتر و کاربردی‌تر کند؛ جهت رسیدن به چنین هدفی، شناسایی استفاده گران، فعالیت ها، اهداف و انگیزه های آنان و همچنین زمینه ی فعالیتشان (مکان، موقعیت،…)، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

طراحی تعاملی چیست؟

با پرداختن دقیق تر و نفوذ عمیق تری به موضوع مورد بحث در اینجا، به تعریفی تخصصی تر از طراحی تعامل گرا نزدیک می شویم: طراحی تعامل گرا عبارت است از طراحی مصنوعات تعاملی با کاربردی هدفمند با تأکید بر نقش سیستم ها، رفتارهای کاربران و ظاهر شیء. منظور از طراحی در اینجا، طراحی خود سیستم نیست، بلکه هدف، طراحی کاربری سیستم است. نکته ی اصلی در تعریف فوق، تغییر دادن روش زندگی و کار است. با مشاهده ی چنین تعاریفی، این چنین نتیجه می گردد که طراحی تعامل گرا چهارچوبی فراتر از طراحی یک محصول و یا یک سیستم را در بر می گیرد و زمینه ها و فعالیت های متعدد دیگری را نیز شامل می شود.

یک مفهوم ساده و قابل درک از طراحی تعاملی: طراحی تعاملی رو میشه در یک جمله کوتاه (اما نه ذاتا ساده و تقلیل شده) اینطور توصیف کرد :

“به طراحی ارتباطات و تعاملات دوسویه و مستقیم بین کاربر و محصول، طراحی تعامل گفته میشه.”

طراحی تعاملی و طراحی تعامل

طراحی تعاملی (Interactive Design) و طراحی تعامل (Interaction Design یا IxD) اغلب به‌طور مشابه استفاده می‌شوند، اما در واقعیت تفاوت‌های ظریفی میان این دو وجود دارد. این تفاوت‌ها در حوزه تمرکز، دامنه، و سطح جزییاتی که هر کدام پوشش می‌دهند، مشهود است.

طراحی تعاملی (Interactive Design):

تعریف: Interactive Design بیشتر به خلق تجربه‌های کاربری تعاملی اشاره دارد. این حوزه بر استفاده از رسانه‌های دیجیتال (مانند وب، اپلیکیشن، یا سخت‌افزارهای دیجیتال) تمرکز دارد و شامل توسعه ویژگی‌هایی می‌شود که تعامل کاربر را بامعناتر و جذاب‌تر می‌کند.

تمرکز:

• نحوه ارتباط بین انسان و محصول یا سیستم.
• روان بودن تجربه‌ها: ساده‌سازی استفاده از محصول.
• تعامل‌های مستقیم مانند لمس، کلیک، کشیدن و رها کردن.

کاربردها:

• گیمیفیکیشن: استفاده از تعامل‌های جذاب برای افزایش مشارکت کاربران.
• طراحی سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها: ایجاد صفحات با واکنش‌های هوشمند و پویا.
• استفاده در نمایشگاه‌های دیجیتال یا ویدئومپینگ برای جذب کاربران.

طراحی تعامل (Interaction Design – IxD):

تعریف: IxD حوزه‌ای گسترده‌تر و عمیق‌تر است که به طراحی چارچوب‌ها و اصول تعاملات انسان با محصولات می‌پردازد. این طراحی به رفتار کاربران در هنگام کار با یک سیستم یا محصول و طراحی سناریوهای مختلف برای این رفتارها اهمیت می‌دهد.

تمرکز:

• طراحی رفتارها و پاسخ‌ها: بررسی اینکه کاربر در مواجهه با محصول چه واکنشی دارد و سیستم چگونه پاسخ می‌دهد.
• استفاده از پژوهش‌های انسانی، روانشناسی، و رفتارشناسی.
• درک مسیرهای تعامل از ابتدا تا انتها.

کاربردها:

• طراحی سیستم‌های پیچیده مثل داشبورد خودرو یا ابزارهای صنعتی.
• ساختارهای ناوبری: مانند جریان‌های کاربری (User Flows) در اپلیکیشن‌ها.
• طراحی تجربه‌های بلندمدت که کاربر را در طول زمان همراهی کنند.

اگرچه هر دو حوزه مکمل یکدیگرند، طراحی تعاملی بیشتر به اجرا و جزئیات بصری تمرکز دارد، در حالی که طراحی تعامل یک قدم عقب‌تر می‌رود و به طراحی رفتارها و جریان‌های کلی تعامل کاربر با سیستم می‌پردازد. هر دو برای خلق یک تجربه کاربری موفق ضروری هستند.

ویژگی‌های کلیدی طراحی تعاملی

1. تعامل انسان و ماشین: تمرکز اصلی بر چگونگی ارتباط کاربران با سیستم‌ها (مانند اپلیکیشن‌ها، وب‌سایت‌ها و دستگاه‌های هوشمند) است.
2. کاربرمحوری: تمامی تصمیمات طراحی با توجه به نیازها، انتظارات و رفتار کاربران اتخاذ می‌شود.
3. بازخورد فوری: محصول باید به اعمال کاربر پاسخ دهد، مانند تغییر رنگ دکمه پس از کلیک.
4. طراحی مبتنی بر سناریو: تعاملات معمولاً حول سناریوهای واقعی شکل می‌گیرند.

کارکردهای طراحی تعاملی در انواع محصولات

1. محصولات دیجیتال:

• وب‌سایت‌ها و اپلیکیشن‌ها:
  طراحی تعاملی باعث می‌شود کاربران به‌راحتی از منوها، فرم‌ها و محتوا استفاده کنند. به‌عنوان‌مثال:
  • ایجاد دکمه‌های واکنش‌گرا: تغییر رنگ یا حرکت پس از کلیک.
  • ناوبری بصری: حرکت ساده بین صفحات و ارائه نقشه‌های مسیر برای کاربران.
• بازی‌های ویدیویی:
  سناریوها، گیم‌پلی، و واکنش سریع به اقدامات کاربر، همگی در حیطه طراحی تعاملی قرار می‌گیرند.

2. محصولات صنعتی:

• دستگاه‌های هوشمند:
  دستگاه‌هایی مانند ترموستات‌های هوشمند، یخچال‌ها، و سیستم‌های امنیتی که با نمایشگرها و اپلیکیشن‌های تلفن همراه تعامل دارند.
• رابط‌های خودرو:
  سیستم‌های ناوبری و سرگرمی خودروها که تجربه کاربری روان و ایمن ارائه می‌دهند.

3. محصولات هنری و فرهنگی:

• نمایشگاه‌های تعاملی:
  طراحی محیط‌هایی که بازدیدکنندگان بتوانند با نور، صدا و تصاویر تعامل کنند.
• کتاب‌های دیجیتال و محتوای آموزشی:
  استفاده از انیمیشن‌ها و تعاملات برای کمک به یادگیری بهتر.

4. محصولات سبک زندگی:

• اپلیکیشن‌های سلامتی و ورزش:
  برنامه‌هایی که کاربران را راهنمایی می‌کنند و با حسگرها و دستگاه‌های پوشیدنی همگام‌سازی می‌شوند.
• تجهیزات پوشیدنی:
  ساعت‌های هوشمند و عینک‌های واقعیت افزوده که تجربه‌های جدیدی از تعامل را ارائه می‌دهند.

5. محصولات آینده‌نگر:

• واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR):
  طراحی تجربه‌های فراگیر که کاربران را به تعامل در دنیای مجازی یا ترکیبی دعوت می‌کند.
• روبات‌های هوشمند:
  نحوه تعامل کاربران با ربات‌های خدماتی و همراه.

اصول طراحی تعاملی

1. واضح و قابل‌فهم بودن: تعاملات باید ساده و بدون نیاز به آموزش اضافی باشند.
2. قابلیت پیش‌بینی: کاربران باید بتوانند نتیجه اعمال خود را پیش‌بینی کنند.
3. کارایی بالا: کاربر باید بتواند با کمترین تعداد مراحل به هدف خود برسد.
4. لذت‌بخش بودن: تجربه کاربری باید حس مثبتی ایجاد کند.

ابزارها و تکنیک‌ها در طراحی تعاملی

ابزارهای طراحی:

• Figma و Adobe XD: برای نمونه‌سازی رابط‌های تعاملی.
• Sketch و Axure: برای طراحی پروتوتایپ‌های تعاملی.

تکنیک‌ها:

• تست کاربر (User Testing): بررسی نحوه تعامل کاربران با محصول.
• طراحی مبتنی بر داده (Data-Driven Design): تحلیل رفتار کاربران برای بهبود تعاملات.
• طراحی واکنش‌گرا (Responsive Design): تطبیق رابط با دستگاه‌های مختلف.

5 بُعد در طراحی تعاملی

اهمیت طراحی تعاملی

به طور خلاصه، در حرفه طراحی تجربه/رابط کاربری یا همون UI/UX Design ، یادگیری طراحی تعاملی مزیت های زیادی داره :

• افزایش رضایت کاربر: تعاملات ساده و لذت‌بخش تجربه مثبتی ایجاد می‌کنند.
• تسهیل فرآیندهای پیچیده: محصولات پیچیده با طراحی تعاملی به ابزارهایی کاربرپسند تبدیل می‌شوند.
• افزایش وفاداری به برند: تجربه بهتر، کاربران را به محصول و برند پایبندتر می‌کند.
• در صف اول تصمیمات : می تونین در نحوه استفاده مردم از فناوری تفاوت و تغییر ایجاد کنین.

طراحی تعاملی نه‌تنها یک مهارت، بلکه تفکری در خدمت تجربه بهتر کاربر است که در تمامی حوزه‌های طراحی قابل‌اجرا است.

چند نمونه از طراحی های تعاملی

تقسیم کردن رسید ها با دوستا همیشه اونطوری که فکر میکنیم ساده به نظر نمیاد، به خصوص اگه بیشتر فردی بصری باشیم تا فردی عددی طرح مفهومی این اپ به ما اجازه میده که مبلغ کل رسید رو وارد کنیم، درصد انعام رو اضافه کنیم (البته تو کشور عزیزمون معمولا ما همچین کاری نمیکنیم و به جاش خودشون ازمون به زور میگیرن!) و بعدش ببینیم که هر شخصی چقدر باید پرداخت کنه.

البته بهترین قسمتش هنوز مونده! بجای اینکه دستی سهم هر شخص رو تعیین کنیم و مجبور بشیم که سهم بقیه رو هم آپدیت و تنظیم کنیم، میتونیم داخل برنامه قسمت و سهم هر نفر رو به صورت بصری و گرافیکی تغییر بدیم وبقیه اعداد خودشون به صورت خودکار برای همه محاسبه میشن!

تو اغلب سایت ها و برنامه های فروشگاهی، برای اینکه سبد خریدمون رو ببنیم، مجبوریم به یه بخش کاملا متفاوت پیمایش کنیم. تو این مثال طراحی اینتراکشن، ما در لحظه میتونیم مواردی که به سبد خردیمون اضافه میشن رو در کنار هم با افکت جذاب پروازشون به سمت سبد خرید ببینیم و همه اینا به محض اینکه روی دکمه “اضافه به سبد خرید” کلیک میکنیم، اتفاق میفتن.

در این طراحی، سبد خرید ما بطور دائم و حتی وقتی درحال مرور صفحات و بخش های دیگه هم هستیم بهمون نمایش داده میشه.

اپ های سوشال مدیا بدلیل اطلاعات بیش از حد، نشون دادن همه استوری ها، ویدیوها و نوشته های ترند شده و اخبار، به صورت یکجا، بد نام هستن.

این طرح مفهومی از یک برنامه سوشال مدیا جدید، کنترل رو به دست کاربر ها بر میگردونه و امکان ساماندهی بر اساس منابع (مثل یوتیوب، ویمو، تویتر، یا ردیت و …) رو به ما میده و در عین حال اجازه میده کانالی که برای جست و جو میخوایم رو انتخاب کنیم.

همچنین این چیدمان کارت گونه نیاز به جابجایی بین برنامه ها، برای محتوای مورد علاقه مون رو از بین میبره.

میلیون ها روش برای سفارش همربرگر مخصوص خودتون با مخلفات سفارشی وجود داره (واقعا ما انقدر راه داریم؟!)

و وقتی که یه همربرگر رو با گوشی مون سفارش میدیم، انتخاب کردن جداگانه هر کدوم از این مخلفات تو یه صفحه نمایش کوچیک، مهارت و زبردستی خاص خودش رو میخواد!

این طرح مفهمومی رابط کاربری برنامه Tasty Burger تجربه سفارش و شخصی سازی اون رو بوسیله دسته بندی و جداسازی مخلفات و مواد قابل تغییر بر اساس نوع شون راحت تر میکنه.

بجای نمایش لیستی بلند بالا از همه انواع پنیر، گوشت، سس و سایر مخلفات، اول رو یک دسته بندی مثل پنیر کلیک میکنیم و بعدش انواع مختلفی از اون مثل چدار، گودا و … برامون به نمایش در میاد.

اگه دنبال خونه باشیم و خودمون شخصا وحضوری نتونیم بریم ملک رو ببینیم، بهترین گزینه بعدی مون اینه که یه تور و بازدید مجازی ازش داشته باشیم. (و این مورد کم کم داره جا میفته خوشبختانه)

تو این طرح مفهومی از برنامه مشاور املاک، میتونیم روی هر اتاق و بخشی از خونه مثل آشپزخانه یا سالن پذیرایی کلیک کنیم و گوشی مون رو تکون بدیم و بچرخونیم یا یک نمای 360 درجه ای از اون بخش رو ببینیم.

و طوری طراحی شده که جابجایی بین اتاق ها و قسمت های مختلف فقط با یک کلیک انجام میشه.

جمع بندی

در واقع طراحی تعاملی ایجاد گفتگو بین یک شخص و یک محصول ، سیستم یا خدمات هست. این گفتگو هم ماهیت جسمی و هم احساسی داره و در تعامل بین فُرم ، کارکردها و فناوری که به مرور تجربه میشه ، خودش رو نشون میده. اغلب اوقات وقتی صحبت از طراحی تعامل میشه، محصول به سمت محصولات نرم افزاری مثل اپلیکیشن یا سایت تمایل پیدا میکنه. هدف طراحی تعامل، ساخت محصولی هست که کاربر رو قادر به رسیدن اهدافش از بهترین راه ممکن کنه.

البته این تعریف به علت گستردگی و وسعت این حوزه کلی به نظر میاد چون:

تعامل بین کاربر و محصول اغلب اوقات با اجزایی مثل زیبایی شناسی، حرکت، صدا، فضا و خیلی موارد دیگه درگیر میشه.که البته که هر کدوم از این زمینه ها خودشون با حوزه های خاص تری مرتبط و درگیر میشن مثل طراحی صدا برای جلوه های صوتی که در تعاملات کاربر استفاده میشه. همونجوری که خودتون پی بردید، اشتراکات زیادی بین طراحی تعامل و طراحی تجربه کاربری وجود داره. گذشته از اینها طراحی تجربه کاربری درباره شکل دهی تجربه استفاده از محصول هست که بخش زیادی از اون تجربه با برخی از تعاملات مابین کاربر و محصول درگیر و مرتبط هست.