تفکر استراتژیک | استراتژیست

 تفکر استراتژیک مفهومی است که اگر به درستی درک شود می تواند اثربخشی برنامه ریزی استراتژیک را افزایش دهد و کارایی استراتژی های کسب و کار را بهبود بخشد. در ادامه مزایای تفکر استراتژیک بیان شده است و ویژگی های آن به تفصیل بیان شده است. همچنین به رابطه تفکر استتراتژیک با هش سازمانی و هوشمندی استراتژیک نیز پرداخته شده است که می تواند بعنوان یک موضوع مهم در حوزه تصمیم گیری تلقی گردد.

تفکر استراتژیک (Strategic Thinking)

تفکر استراتژیک یک تفکر واگرا و عمل گرا بوده و مانند فکر پویا است که با تعامل مستمر با محیط و تجزیه آن و خلاقیت توسعه می یابد و در واقع یک فرآیند مستمر و مداوم است که هدف آن رفع ابهام و معنی بخشیدن به یک محیط پیچیده است. اگر یک مدیر یا رهبر بخواهد در سازمان به طور مفید و مؤثر نقش ایفا کند باید مهارت های تفکر استراتژیک را در خود بهبود ببخشد.

در واقع تفکر استراتژیک را می توان یک روش حل مسائل استراتژیک سازمان دانست که رویکرد منطقی و همگرا را با فرآیند تفکر خلاق و واگرا ترکیب می کند. در تفکر استراتژیک مسائل پیچیده بی آنکه ساده تلقی شوند در ساده سازی آنان تلاش می شود و رمز و راز موفقیت آن در امید به آینده، مثبت اندیشی، خوش بینی به دور از ساده انگاری و تلاش خستگی ناپذیر و مستمر است. یک چارچوب مناسب برای تفکر استراتژیک نیاز به ادغام تمرکز سطح خرد روی افراد و گروه ها با تمرکز سطح کلان روی سازمان و بافت سازمانی دارد؛

به عبارت دیگر، آن نیازمند تصديق نفوذ ویژگیهای منحصر به فرد و اقدامات افراد روی بافت سازمانی و تأثیر و نفوذ بافت سازمانی روی افراد و تفکر افراد می باشد. واضح است، ویژگی های یک فرد متفکر استراتژیک، در صورت حمایت از ساختار و فرآیندها در گروه و سطوح سازمانی، ارزشمند و تقویت می شود. به زعم بون تفکر استراتژیک مختص به مدیران عالی سازمان نبوده و سطوح پائین مدیریتی نیز تا حدودی در این فرایند نقش داشته و درگیر هستند.

گلدمن در تحقیق خود با اشاره به تحقیقات قبلی در خصوص تفکر استراتژیک بیان می کند که توانایی تفکر استراتژیک مدت هاست به عنوان یکی از نیازهای مدیران ارشد شناخته شده است. ضمن اینکه با توجه به افزایش پیچیدگی محیط اجتماعی، این توانایی در سطح پایین تر سازمان هم موردنیاز است. تفکر استراتژیک راهی است که افراد در یک سازمان فکر می کنند، ارزیابی می کنند، می نگرند و آینده را برای خود و دیگران خلق می کنند.

تفکر استراتژیک، تمرینی است برای جهت‌دهی به تصمیمات بر اساس تصور‌کردن نتیجه‌ای که خواهند داشت و کار رو‌به‌عقب برای اطمینان از همخوانی اقدامات با هدف نهایی. این تفکر به‌جای آن‌که بر رویکرد‌‌های محدود همراه با پیشرفت‌های جزئیِ حل مسئله تکیه کند، دستور‌العمل‌‌هایی را برای ارزیابی انتخاب‌ها و مطابقت تصمیم‌گیری‌ها با هدف نهایی ارائه می‌کند. 

مشخصات تفکر استراتژیک

[um_loggedin] تفکر استراتژیک ویژگی های شناختی متفاوتی دارد که تبیین هریک از آنها در یک مقاله خلاصه نمیشود لذا پنج مشخصه اصلی تفکر استراتژیک سازمانی به اختصار بیان شده است که عبارتند از:

الف) تفکر استراتژیک تفکر در زمان‌های مختلف را تشویق می‌کند

متفکران استراتژیک، گذشته، حال و آینده را به یکدیگر پیوند می‌زنند. تفکر استراتژیک فرآیندِ پویای آگاهی از رفتار گذشته و رخدادهای احتمالی در آینده است. مهم‌ترین تکنیک‌هایی که در این بخش به کار گرفته می‌شود عبارت‌اند از: سناریوسازی، تحلیل شکاف و استفاده سیستماتیک از شباهت‌های موجود بین رفتارهای گذشته و رفتارهای آینده.

ب) فکر استراتژیک هوشمندانه و فرصت‌طلبانه است

در سازمان باید مکانی را برای تمرین در جهت بهبود هوشمندی افراد ایجاد کرد. این مکان مستلزم انطباق استراتژی‌های فعلی و استراتژی‌های نوظهور با استراتژی‌های جدید درون بینش‌های جدید است. تکنیک‌ مرتبط با این ویژگی تکنیک شبیه‌سازی است.

ج) تفکر استراتژیک فرضیه محور است

این ویژگی تفکر استراتژیک را به روش‌های علمی مرتبط می‌سازد. نیاز است که فرضیه‌های جدیدی ایجاد شود و این فرضیه‌ها آزمون شوند؛ بنابراین تفکر استراتژیک ، در رابطه با فرضیات خلاقانه است و در رابطه با آزمون فرضیه‌ها تحلیلی است. تکنیک‌هایی که در توسعه سیستم تفکر تحلیل استفاده می‌شوند، عبارت‌اند از: سؤالات اگر … آنگاه (What…if)، تفکیک آنچه که شناخته شده است و آنچه که شناخته شده نیست و دانش جدیدی که پیش‌فرض‌ها را تغییر می‌دهد.

د) تفکر استراتژیک بر نیات تمرکز می‌کند

تفکر استراتژیک اهداف را در بر می‌گیرد درواقع تفکر استراتژیک بدون هدف نیست و جهت مشخصی دارد. همچنین تفکر استراتژیک در حین یادگیری شکل می‌گیرد. تکنیک اصلی که برای این ویژگی استفاده می‌شود، داستان‌نویسی است.

ه) تفکر استراتژیک دیدگاهی سیستمی و جامع دارد.

تفکر استراتژیک مستلزم یک جهت‌گیری کلی است به‌جای آنکه تنها بر بخشی از یک کل متمرکز شود. تکنیک‌هایی که می‌تواند این ویژگی را بهبود بخشد عبارت‌اند از: انواع مختلف نقشه ذی‌نفعان، هرگونه تحلیل سیستم ارزش و همایش‌هایی که بر ساختن آینده متمرکز است.[/um_loggedin]

استراتژیست کیست؟

[um_loggedin] برای این دو سوال که استراتژیست کیست و ذهن استراتژیست چگونه می‌اندیشد و تحلیل می‌کند می‌توان پاسخ‌های متنوعی ارائه کرد، پاسخ‌هایی که به سادگی نمی‌توان یکی از آن‌ها را به پاسخ‌های دیگر ترجیح داد، مثلاً ممکن است بگویید استراتژیست کسی است که استراتژی را درک کرده و می‌تواند تفکر استراتژیک را در تصمیم‌گیری‌های خود به‌کار بگیرد.

استراتژیست مفهوم جهت‌گیری استراتژیک را درک می‌کند و به آن توجه دارد،  استراتژیست می‌تواند از میان چالش‌های مختلف، آن‌هایی را که مقیاس مناسب دارند تشخیص دهد و انتخاب کند،  استراتژیست به روند‌ها حساس است و برای رویارویی با آن‌ها نیز به سراغ روندسازی می‌رود و تا حد امکان از اقدام‌های مقطعی، اجتناب می‌کند، کسانی که ذهن استراتژیست ندارند، مجموعه‌ای از مفروضات را – که از این‌سو و آن‌سو شنیده‌اند یا در گذشته تجربه‌ کرده‌اند – به عنوان فرض‌های دائمی خود در نظر می‌گیرند، مثلاً با خود می‌گویند:

• استفاده از تکنولوژی روز همیشه بهتر از به‌کارگیری تکنولوژی دیروز است.
• استفاده از هر فرصتی، بهتر از رها کردن و به فراموشی سپردن آن است.
• افزایش تعداد کارمندهای شرکت، همیشه می‌تواند شاخصی برای نمایش موفقیت آن باشد.
• افزایش گردش مالی در هر شرایطی، یک گام به جلو است.
• افزایش تعداد استعفاها همواره یک زنگ خطر است.

در حالی که این جهت‌گیری استراتژیک سازمان است که مطلوبیت هر گزینه را مشخص می‌کند.

این مسئله صرفاً به محیط کسب و کار محدود نیست و در زندگی فردی هم، مصداق دارد. بسیاری از ما در زندگی شخصی خود هم، بدون در نظر گرفتن جهت‌گیری استراتژیک‌مان، گزینه‌های پیش‌فرض را انتخاب می‌کنیم.[/um_loggedin]

4 روش بهبود تفکر استراتژیک

[um_loggedin]

جمع‌بندی

تلاش برای ساختن مهارت‌هایی مانند تفکر استراتژیک، برای هر شخصی ناراحت‌کننده است. ابتدا، به نظر می‌رسد که شما در حال ریختن ماسه در اقیانوس هستید. بصیرت شما با حس ناخوشایندی که به‌چالش‌کشیدن فرضیات پیشین‌تان و کنارآمدن با کنجکاوی و مناقشات دارند، تار می‌شود. اما وقتی که گرد و خاک خوابید، شما توانایی تعامل در سطح بالاتری را خواهید داشت. در نهایت از ریسکی که کرده‌اید، راضی خواهید بود.