طراحی ارگونومی: تعادل بین کارایی، راحتی و زیبایی در محصولات | Ergonomic
ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی علمی است که با هدف بهینه‌سازی تعامل میان انسان و محصولات یا محیط کار طراحی شده است. این مفهوم در طراحی محصولات به معنای خلق اشیاء و فضاهایی است که با نیازها و محدودیت‌های جسمی و ذهنی کاربران سازگار باشند.
ارگونومیک علم طراحی سازگار محیط و محصولات با کاربران است. لغت ارگونومیک از لغات یونانی «ارگون» به معنای «کار» و «نوموس» به معنای «قانون» گرفته شده است و اصطلاحا به معنی انطباق کار برای افراد، از طریق طراحی وظیفه و روش ها و نیز انطباق افراد با کار از طریق استفاده مناسب از چیدن روش های صحیح می باشد.
باید توجه داشت که آنچه برای یک نفر مناسب است می تواند برای دیگری مناسب نباشد. بنابراین روش های مجزا باید مدنظر قرار گیرند. ارگونومیک در نظر اول ممکن است آگاهی و علم جلوگیری از صدمات و ناراحتی های پیش بینی نشده معنی شود در حالی که موضوع اصلی آن پیش از بررسی وقوع ضایعه ای، تقویت راحتی و روانی عملکرد است. فراموش نباید کرد که انسان ها دارای محدودیت هستند و برای اینکه بتوان با وجود محدویت ها فعالیت مناسبی داشت، شرایط محیط باید به گونه ای مناسب طراحی گردد.
احتمالا واژه‌ی اِرگونومی رو بارها به ویژه در محیط کار شنیده‌اید و در اغلب مواقع صحبت از این بوده که اِرگونومیِ درستی در محیط وجود نداره؛ شاید دقیقا ندونید ارگونومی چیست، اما برداشت عمومی اینه که ارگونومی باعث بهبود شرایط کار می‌شه، واقعیت اینه که تعریف ارگونومی که در برخی واژه‌نامه‌ها «علم تلفیق کار و شرایط کار با ویژگی‌ها و نیازهای انسانی» معنی شده است، ساده نیست؛ اما شاید مهم‌تر از تعریف اِرگونومی، دونستن این باشه که ارگونومی ضمن کاهشِ آسیب‌های شغلی و هزینههای خدمات درمانی، کاربردی فراتر از محیط کار داره،ارگونومی بهره‌وری و کیفیت محصول یا خدمات رو افزایش می‌ده و حتی در زندگی شخصی و سلامتی هم تاثیر گذاره…
کارشناسِ ارگونومی، کریس آدامز (Chris Adams) معتقدِ که ارگونومی همه جا وجود داره! درست نیست که بگیم جایی ارگونومیک است یا نه؛ مسئله ارگونومیِ خوب یا ارگونومیِ بد هست! بنابراین آگهی‌هایی که از ابزارهای خارق‌العاده‌ی ارگونومیک حرف می‌زنند، قطعا دروغ نمی‌گن فقط مشخص نمی‌کنن منظورشان ارگونومیِ خوب است یا ارگونومی بد!ارگونومی نه تنها برای کسب‌وکار بلکه برای کارکنان و برای سلامتی خودتون هم مفیده؛
کریس آدامز می‌گه:
«من طی یک سیر طبیعی ارگونومیست (کارشناس ارگونومی) شدم و نه به واسطه‌ی تحصیلات و انتخاب‌های شغلی. از همان سال‌های جوانی متوجه مزیت انجام کارها به روش درست و تلاش برای بهتر کردن کارها از همان ابتدا شدم. بعدها فهمیدم دیگران هم چنین کاری را انجام می‌دهند و این کار یک اسم باکلاس هم دارد؛ ارگونومی.»
روشنِ که ارگونومی در صورتی برای ما منفعت داره که درست و مناسب باشه، بنابراین وقتی از مزیت‌های ارگونومی صحبت می‌کنیم، منظورمون ارگونومی خوبه! اما ارگونومی مزیت های فراوانی مثل:
- کاهش هزینه‌ها،
- افزایش بهره‌وری،
- بالا رفتن کیفیت،
- مشارکت کارکنان
- و فرهنگ ایمنی در کار می‌شود،
همچنین در میزان دقت، سلامتی و زندگی فردی مؤثر است؛ یکی از مهمترین مزیت‌های ارگونومی بهبود و افزایش کیفیت ارتباطات است، اگر بدون نیاز به آموزش، بدونید چطور باید کاری رو انجام بدید می‌تونید با تکیه بر حس درونی‌تون، کارها رو سریعتر انجام بدید؛ فراموش نکنید که مطالعه‌ی راهنما برای هیچ کس خوشایند نیست!
- تاحالا براتون پیش اومده که آلودگی صوتی و نور نامناسب پنجره‌های خونه موجب آزار شما شده باشد؟
- یا روی مبلی نشسته اما طراحی آن موجب خستگی کمر و پاهای شما شده باشه؟
ارگونومی علمی است که دقیقا برای کاهش آسیب‌های این چنینی به وجود اومده و راهنمای طراحان برای پاگذاشتن در مسیریست که سلامت مصرف کننده را تضمین میکند.
تعریف ارگونومی
اما حالا که که اهمیت ارگونومی را می‌دانید، برای فهم تعریف آن آماده‌تر هستید؛ ارگونومی یا ارگونومیک، عبارتی است که نخستین بار توسط کارشناسان حوزه ی سلامت و خبرگان بازاریابی معرفی شد، این عبارت برای برخی یک معنی مشخص دارد و برای برخی دیگر شامل هر چیزی زیر آسمان خداست. انجمن بین‌المللی ارگونومی یک تعریف فنی مطرح کرده است:
ارگونومی علم کشف و فهم تراکنش میان انسان و دیگر عناصر یک سیستم، و ارائه‌ی نظریه، داده‌ها، اصول و روش‌هایی برای یک طراحی کارآمد به منظور بهینه‌سازی سلامت انسان و عملکرد کلی سیستم است. هرچند که شاید بهترین تعریف موجود، این نباشد.
ارگونومی علمی است که با مطالعه الگوهای رفتاری و انسان‌سنجی سروکار دارد و به بررسی روابط انسانی با محیط اطرافش با هدف بهینه‌سازی شرایط زندگی و کاری او می‌پردازد. افزایش کارایی و بازده انجام کار و فعالیت‌های دیگر و تقویت بعضی از معیارها مانند افزایش ایمنی، کاهش خستگی و تنش، افزایش راحتی، افزایش میزان رضایت شغلی و بهبود کیفیت زندگی از اهداف این علم است. علم ارگونومی در تلاش است به جای متناسب‌سازی انسان با محیط، محیط را با انسان متناسب سازد.
علم ارگونومی توسط طراحان و دکوراتورهای داخلی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد تا میزان نامطلوب بودن شرایط فیزیکی محیط را برای انسان کاهش و بهره‌وری او را افزایش دهد. از طراحی ارگونومیک به طور گسترده در بسیاری از نقاط خانه به ویژه آشپزخانه، اتاق خواب، اتاق کار و سایر بخش‌های منزل استفاده می‌شود تا راحتی کار و فعالیت را در محیطی بدون تنش برای همه افراد فراهم کند؛ منظور از راحتی فقط طراحی یک دستگیره‌ی نرم و خوش‌دست نیست، راحتی از مهمترین ابعاد اثربخشی یک طراحی است. راحتی و سهولت ارتباط انسان و ماشین و نیز رویکرد ذهنی نسبت به محصول یا خدمت، مسئله‌ی اساسی در یک طراحی ارگونومیک است. معمولا ارتباط انسان و ماشین زودتر مورد توجه قرار می‌گیرد.
راحتی فیزیکی در استفاده از یک قطعه، احساس خوشایندی به کاربر می‌دهد، اگر از کار کردن با چیزی خوش‌تان نیاید، قطعا به آن دست نمی‌زنید و در نتیجه آن را به ابزاری بی‌مصرف تبدیل می‌کنید. چگونگی کاربرد یک محصول مهمترین معیار سنجش کیفیت طراحی آن است. وظیفه‌ی طراح یافتن راه‌های خلاقانه برای ارتقاء کاربردپذیری محصول است. طرز استفاده‌ی راحت و شهودی، موفقیت محصول را در بازار تضمین میکند. استفاده‌ی فیزیکی راحت و آسان، کاربردپذیری را افزایش می‌دهد.
طراحی ارگونومی و پارامترها
اهمیت دادن به طراحی ارگونومی نه تنها باعث حفظ سلامت انسان و کارآمدی او، بلکه مانع به وجود آمدن بسیاری از هزینههای اضافی مانند هزینه زمان از دست رفته، هزینه ناشی از حوادث، هزینه ضایعات تولید، هزینه از کار افتادگی و… می‌شود.
پارامترهای طراحی ارگونومی در هر فضا با یکدیگر متفاوت‌اند. برای مثال محیط کار نیاز به طراحی ارگونومی خاص خود دارد و ارگونومی در معماری خانه و آشپزخانه به شیوه دیگری پیاده می‌شود. اما هدف همه این پارامترها این است که راحتی کار را برای انسان فراهم کنند. برای مثال از آنجایی که بیشتر فعالیت‌های آشپزخانه در حالت ایستاده انجام می‌شود، سعی بر این است که فضایی را برای نشستن و انجام دادن کارها پشت میز برای فرد فراهم کند. بنابراین یکی از ابعاد پارامترهای ارگونومی در منزل، ایجاد پیشخوان در آشپزخانه است. همچنین کابینت‌هایی با ارتفاع مناسب نیز یکی دیگر از اصول ارگونومی منزل است که به زنان باردار و افراد مسن در خانه اجازه می‌دهد تا با حداقل تلاش و به راحتی به کابینت‌ها دسترسی داشته باشند.
ارگونومی در کجا به کار می‌آید؟
امروزه این علم در موارد متعددی در خانه، محل کار و حتی طراحی خودرو، طراحی موس و محصولات کامپیوتری تا طراحی کابینت نیز به کار می‌آید. از دیدگاه کلی‌تر این علم از شاخه‌هایی چون اقتصاد، فنی، بیولوژیکی، آناتومی، روانشناسی، مدیریت، ریاضیات، آمار و … تشکیل شده است. به این ترتیب تمامی فضاها در این رشته دارای اهمیت هستند، برخلاف تفکر عموم فضاهای منفی ایجاد شده به اندازه همان فضای مثبت مهم هستند و کاربرد دارند.
اهمیت ارگونومی در طراحی
- راحتی: طراحی ارگونومیک به کاربران اجازه می‌دهد بدون خستگی یا ناراحتی از محصول استفاده کنند.
- ایمنی: کاهش خطرات جسمی و پیشگیری از آسیب‌های ناشی از استفاده طولانی‌مدت.
- کارایی: افزایش بهره‌وری کاربران در تعامل با محصول یا محیط.
- زیبایی‌شناسی کاربردی: ترکیب اصول ارگونومی با طراحی بصری برای خلق تجربه‌ای بهتر.
طراحی ارگونومی در محصولات دیزاین محور
طراحی ارگونومیک در محصولات دیزاین محور زمانی موفق است که زیبایی و عملکرد به تعادل برسند.
- طراحی مبلمان:
- صندلی‌های اداری باید از کمر و گردن حمایت کنند.
- مثال: صندلی‌های ارگونومیک برند Herman Miller که به زیبایی طراحی و راحتی مشهورند.
- وسایل الکترونیکی:
- گوشی‌ها یا لپ‌تاپ‌هایی با طراحی سبک و قابل‌حمل که در طولانی‌مدت فشار کمتری بر دست وارد کنند.
- مثال: طراحی ماوس‌های ارگونومیک Logitech برای جلوگیری از سندرم تونل کارپال.
- طراحی داخلی:
- ارتفاع مناسب میزها و صندلی‌ها در فضاهای کاری یا خانگی.
- مثال: میزهای قابل تنظیم ارتفاع که با نیازهای مختلف کاربران سازگارند.
- فشن و استایل:
- کفش‌هایی با طراحی ارگونومیک برای راحتی بیشتر در طول روز.
- مثال: کفش‌های برند Allbirds که علاوه بر سبک بودن، با طراحی ارگونومیک تولید می‌شوند.
مثال‌هایی از ارگونومی در صنایع مختلف
- طراحی صنعتی:
- تولید ابزارهای دستی با دسته‌های ضدلغزش و شکل ارگونومیک.
- مثال: ابزارهای Fiskars با دسته‌هایی که فشار کمتری به دست وارد می‌کنند.
- محصولات دیجیتال:
- نرم‌افزارهایی که با طراحی UI/UX مناسب، استفاده را آسان‌تر می‌کنند.
- مثال: رابط کاربری اپلیکیشن Slack که استفاده طولانی‌مدت را خسته‌کننده نمی‌کند.
- وسایل حمل‌ونقل:
- صندلی‌های خودرو که با فرم بدن سازگارند و از خستگی جلوگیری می‌کنند.
- مثال: صندلی‌های خودروهای تسلا که راحتی و زیبایی را ترکیب کرده‌اند.
ارگونومی به عنوان یک استاندارد طراحی
ارگونومی تنها یک اصل نیست؛ بلکه به‌عنوان یک استاندارد طراحی پذیرفته شده که در سطح جهانی در محصولات مختلف اعمال می‌شود.
- در محصولات مصرفی: برای ارتقای تجربه کاربری.
- در محیط‌های کاری: برای افزایش بهره‌وری و کاهش آسیب‌ها.
- در معماری و طراحی داخلی: برای هماهنگی بیشتر با نیازهای انسانی.
نکات کلیدی در طراحی ارگونومیک
شما به این سطح از محتوا دسترسی ندارید و یا وارد اکانت خود نشدید.
ورود یا عضویت | خرید یا تمدید اشتراک
.: برای دانلود کاتالوگ آشنایی بامحتوای دیزاین کلاب اینجا کلیک کنید :.
جمع‌بندی
ارگونومی، علم طراحی محصول و محیط به گونه‌ای است که با فیزیولوژی، آناتومی، و روانشناسی کاربران مصرف کننده هماهنگ باشد. هدف اصلی ارگونومی، افزایش راحتی، ایمنی، و کارایی کاربران در تعامل با محصولات است. در طراحی محصولات، این عنصر نقش کلیدی در بهبود تجربه کاربری (UX) و کاهش فشارهای جسمی و ذهنی دارد.
طراحی ارگونومیک پلی میان زیبایی، عملکرد و راحتی است. این نوع طراحی نشان می‌دهد که چگونه محصولاتی می‌توانند نه تنها زیبا، بلکه هوشمندانه و کارآمد نیز باشند.
