گیمفیکیشن چیست و چگونه بازی‌سازی بر طراحی محصول تأثیر می‌گذارد؟

گیمفیکیشن (Gamification) به معنای استفاده از عناصر بازی و تفریح در محیط‌هایی غیر از بازی است. هدف اصلی آن افزایش تعامل، تشویق کاربران به انجام وظایف خاص، و بهبود تجربه کلی آن‌هاست. گیمفیکیشن در طراحی محصول می‌تواند محرک رفتارهای مثبت و پایدار کاربران باشد و اغلب به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا مخاطبان بیشتری جذب کنند و نرخ نگه‌داشت کاربران را افزایش دهند.

گیمیفیکشن چیست؟

 آشنایی اولیه با هر پدیده ای مقدمه موفقیت در به کارگیری آن است.  گیمیفیکیشن روشی است که از آن برای درج عناصر بازی در فضای غیربازی استفاده می کنند. از این طریق باعث تعامل کاربر با یک محصول یا خدمات می شوند. متخصصین طراحی سایت با استفاده از نمودهای سرگرم کننده مناسب مانند تابلوهای تبلیغاتی و نشان ها در یک سیستم، انگیزه کاربران را تحریک می کنند تا با استفاده بیشتر از سایت، از آن بیشتر لذت ببرند؛ ترکیب جنبه های گیمیفیکیشن در طراحی هر محصولی بازدیدکنندگان سایت و محتوای شما را سرگرم، مشغول و خوشحال می کند.

با توجه به کاربرد گیمیفیکیشن، این موضوع ابزاری قدرتمند در طراحی محصول و طراحی عناصر سمت کاربر برای هدایت تعامل کاربر است. این کار به دلایل مختلفی می تواند انجام شود. ابتدا باید بدانید این کار برای تبدیل تعاملات کاربر به بازی نیست. بلکه، شما از آن برای تزریق عناصر سرگرم کننده به محصولاتی استفاده می کنید که بدون آنها، آن قسمت از محصول ممکن است فوریت یا اهمیتی برای کاربران نداشته باشد. وقتی این کار را به درستی انجام دهید، کاربران را برای دستیابی به اهداف تشویق می کنید.

 در کارهایی که تحرک بدنی وجود دارد مثل ورزش هورمونی به نام اندورفین ترشح می‌گردد، همین فرآیند در روش آموزشی گیمفیکیشن در هنگام یادگیری با استفاده از بازی می‌افتد، ترشح این هورمون در بدن موجب لذت و شادی خواهد ‌شد و باعث می‌شود تا میزان بیشتری از مطالب را یادگیرنده فرا گیرد. همچنین این هورمون به محض اینکه در بدن ترشح می‌شود باعث ایجاد حس آرامش نیز می شود.

چرا گیمفیکشن اهمیت دارد؟

شما از ویژگی های  بازی استفاده میکنید تا مخاطب را به استفاده بیشتر از محصول خودتون راغب کنید؛ برای فهم بهتر به یک مثال توجه کنید . هر بازی دارای چهار ویژگی  اصلی است که عبارتند از :  قانون، هدف ، شانس و تنوع ، رقابت و سرگرمی

• مثال بازی شطرنج سرشار از قانون است و بدون رعایت این فوانین بازی مفهومی ندارد
• بازی فوتبال هدف از بازی گل زدن است و تعداد کارت زرد و آفسایدها اهمیتی ندارد
• در بازی تخته شما با پرتاب تاس هر بار نتیجه متفاوتی را رقم میزنید شرط آنکه فعالیتی “بازی” محسوب شود، این است که خود شما در آن نقش داشته و با هر بار انجام آن، تجربه‌ای متفاوت داشته باشید.
• در تمام بازی ها عاملی که باعث جذابیت و ادامه دادن افراد به بازی می شود رقابت است

حال که با ویژگی های بازی آشنا شدید می توانیم مفهوم دقیق تری از گیمیفکیشن ارائه دهیم: گیمیفیکیشن یعنی تلاش در جهت بالابردن انگیزه، حس رقابت و کنجکاوی با استفاده ازویژگی های  بازی که در بالا به آنها اشاره شدبرای رسیدن به  افزایش تقاضای مشتریان، بهبود عملکرد کاری افراد یا پیشرفت در آموزش…

• یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های دنیای بازی این است که در دنیای بازی، ما معمولا حالتی را داریم که افراد ساعت‌ها میخکوب بازی می‌شوند این حالت که به فارسی تچان یا غرقگی(flow) ترجمه شده است حالتی است که در آن کاربر زمان و مکان را فراموش می‌کند.
• در بازی‌ها ما فیدبک آنی داریم چیزی که در دنیای واقعی از آن بی‌بهره هستیم. اگر حوزه فعالیت شما منابع انسانی است، یکی از مهم‌ترین نکات دقیقا همین فیدبک آنی است که انگیزه خاص خود را دارد.
• در بازی‌ها ما خیلی سریع متوجه می‌شویم که هدف از بازی کردن چیست. اما در زندگی واقعی هنوز این موضوع برای ما شفاف نیست.
• در بازی‌ها معمولا ما به دنبال یک مفهوم حماسی هستیم. ژانر خیلی از بازی‌ها نجات دنیا و.. است اما در زندگی معمولی ما خیلی زندگی حماسی نداریم!
• بسیار ساده تر است که به یک انسان بگوییم با من بازی کن تا اینکه از وی تقاضای کمک کنیم.

عناصر اصلی گیمفیکیشن

1. امتیازدهی (Points):
   به کاربران برای انجام فعالیت‌ها امتیاز داده می‌شود تا حس پیشرفت ایجاد شود.
2. رتبه‌بندی (Leaderboards):
   مقایسه کاربران با دیگران برای ایجاد حس رقابت.
3. پاداش‌ها (Rewards):
   مانند مدال‌ها، جوایز، یا امتیازهای قابل‌تبدیل که کاربران را به ادامه تعامل تشویق می‌کند.
4. ماموریت‌ها و چالش‌ها (Missions and Challenges):
   کاربران برای تکمیل یک هدف مشخص تشویق می‌شوند، که باعث ایجاد حس موفقیت و انگیزه می‌شود.
5. سطوح (Levels):
   پیشرفت تدریجی کاربران با رسیدن به مراحل یا سطوح بالاتر.

نکاتی برای طراحی گیمفیکیشن موفق

1. هدف‌گذاری واضح:
   ابتدا مشخص کنید که هدف شما از گیمفیکیشن چیست؛ جذب کاربران، افزایش فروش، یا تغییر رفتار؟
2. تطبیق با کاربران هدف:
   طراحی گیمفیکیشن باید با نیازها، علایق، و سبک زندگی مخاطبان هماهنگ باشد.
3. تعادل بین سرگرمی و هدف:
   گیمفیکیشن نباید تنها جنبه سرگرمی داشته باشد؛ باید به اهداف اصلی محصول نیز کمک کند.
4. پاداش‌های معنادار:
   پاداش‌ها باید ارزشمند و مرتبط با نیازهای کاربران باشند.

ویژگی های گیمیفیکیشن موثر

برای اینکه بهتر بدانید گیمیفیکیشن چیست و آن را به کار بگیرید، باید ویژگی هایی که این ابزار را موثر و موفق می گرداند، بشناسید.

1. پیچیده نباشد:  مسابقه، چرخش چرخ، پازل یا هر فعالیتی که برای کاربر تعریف می‌کنید، نباید خیلی پیچیده باشد تا جایی که هیچ‌کسی نتواند آن را حل کند.
2. هدف مشخص:  قوانین و مقررات باید برای همه ساده و قابل‌ درک باشد. اگر چالش پیچیده باشد و زمان زیادی طول بکشد، افراد بدون آنکه آن را تکمیل کنند دست از کار می‌کشند.
3. طراحی جذاب:  از هر عنصر گیمیفیکیشن که استفاده می‌کنید، باید طراحی متمایزی داشته باشد و با راه‌ حل‌های مشابه رقبا متفاوت باشد. به‌عنوان‌مثال، هنگام طراحی یک مسابقه در سایتتان، از سؤالات همراه با تصاویر یا گیف استفاده کنید: افراد وقتی در برخورد با عناصر پویا، متون کوتاه را بهتر درک می‌کنند.
4. سرگرم‌کننده:  هیچ‌کس بازی‌های کسل‌کننده را دوست ندارد. البته، کاربر به امید رفتن به پایان بازی همچنان انگیزه دارد اما بازی نیز باید سرگرم‌کننده باشد.
5. پاداش: جایزه را دقیقاً لو ندهید، این کار هیجان را از بین می‌برد. بااین‌حال، کاربر باید بداند که در پایان چیزی برایش کنار گذاشته‌اند.
6. استقلال: اقدامات کاربران داوطلبانه است. شما نباید آنها را تحت فشار قرار دهید تا رفتار مورد نظر شما را انجام دهند. بلکه در عوض عناصر یا هشدارهایی نامحسوس را وارد کنید که خودشان پیدا کنند. در نتیجه احساس می کنند روی تجربیات خود کنترل دارند.
7. رقابت: این موضوع به بحث استقلال هم مرتبط است. رقابت نیازی برای حفظ راحتی کاربران است تا زمانی که با طرح شما مواجه می شوند، هرگز احساس سردرگمی نکنند. به عنوان مثال، از آنجا که کاربران عموما متن زیاد را نمی خوانند، از آیکون هایی مثل قلب استفاده می شود.

چگونه گیمفیکیشن در طراحی محصول استفاده می‌شود؟

مثال‌هایی از گیمفیکیشن در صنایع مختلف

1. آموزش و یادگیری

• پلتفرم‌ها:
  Khan Academy و Coursera از نشان‌ها و امتیازات برای تشویق یادگیری مستمر استفاده می‌کنند.
• هدف: افزایش تعامل کاربران و تکمیل دوره‌ها.

2. سلامت و تناسب‌اندام

• پلتفرم‌ها:
  اپلیکیشن‌های مانند Fitbit با امتیازات، نشان‌ها، و چالش‌های گروهی کاربران را به فعالیت بدنی تشویق می‌کنند.
• هدف: افزایش انگیزه برای ورزش و حفظ سبک زندگی سالم.

3. تجارت الکترونیک و خرده‌فروشی

• پلتفرم‌ها:
  سایت‌هایی مثل AliExpress با استفاده از گردونه شانس، بازی‌های تخفیفی، یا امتیازدهی به خریدها کاربران را به تعامل بیشتر و خرید تشویق می‌کنند.
• هدف: افزایش وفاداری و فروش.

4. حمل‌ونقل و سفر

• پلتفرم‌ها:
  برنامه‌های مانند Waze با سیستم امتیازدهی و جوایز به کاربران برای مسیریابی و همکاری در به‌روزرسانی وضعیت ترافیک انگیزه می‌دهند.
• هدف: جذب کاربران بیشتر و بهبود تجربه سفر.

5. محیط زیست و پایداری

• پلتفرم‌ها:
  اپلیکیشن‌هایی مانند JouleBug با بازی‌سازی رفتارهای سبز مانند بازیافت یا کاهش مصرف انرژی، کاربران را به حفظ محیط‌زیست ترغیب می‌کنند.
• هدف: ایجاد رفتارهای مسئولانه در کاربران.

بهرترین نمونه های پیاده سازی گیمیفیکیشن 

1–Habitica

Habitica شاید تنها اپلیکیشن بی واسطه است که بر اساس اصول طراحی بازی و مکانیک ساخته شده است. در اصل یک بازی است و هدف این اپلیکیشن کمک به شما برای ایجاد عادت های جدید و ترک عادت های بد است. این بازی در تلاش است از طریق استفاده مستقیم از مکانیک بازی های نقش آفرینی به این هدف برسد. اگر برای عادت های جدید وقت بگذارید، امتیاز می گیرید. اگر تسلیم عادت های قدیمی شوید، امتیاز از دست می دهید و تکمیل امتیازات شما را به مرحله بعد می برد.

2-Klout

بیشتر شبکه های اجتماعی  تا حدی از گیمیفیکیشن استفاده می کنند. اما Klout چند قدم پیش تر رفته است. در واقع، یک مسابقه محبوب راه انداخته که شبکه اجتماعی به شمار می رود و به محبوبیت هر کس ارزش عددی می دهد. این سایت به شما اجازه می دهد به تمام حساب های کاربری تان در شبکه های اجتماعی دسترسی پیدا کنید. به شما نشان می دهد چند نفر در حوزه های مورد علاقه شما محبوب تر از شما هستند. در ضمن، به شما راه هایی ارائه می دهد تا به آسانی محتوایی را پست بگذارید و یا آن را ارتقا دهید تا امتیاز شما بالا برود.

Zoho Motivator–3

Zoho Motivator ابزاری است که از نام Zoho  که یک دفتر کار آنلاین است، گرفته شده. این سایت اطلاعات را از ابزار CRM زوهو، می گیرد تا کیفیت کار فروشندگان شرکت را اندازه گیری کند. این فضا پتانسیل های ایجاد شده و فروش های انجام شده را محاسبه می کند. و در نهایت فروشندگان شرکت را در رقابتی دوستانه مقابل هم قرار می دهد. با توجه به فضای شرکت، این کاربرد گیمیفیکیشن می تواند یک رقابت دوستانه باشد یا مسابقه ای برای دیدن اینکه چه کسی می تواند به هر وسیله ممکن فروش بیشتری داشته باشد.

Interland–4

Interland سایتی پر از بازی های کوچک آموزشی است. این سایت برای آموزش امنیت اینترنت و خوش رویی یا حسن نیت به کاربران جدید اینترنت طراحی شده است. مخاطب اصلی این سایت کودکان است. این نمونه ای است مفید برای سایت های آموزشی که می خواهند موثر باشند. گیمیفیکیشن در این جا به صورت یک بازی برای یادگیری اعمال شده است. یادگیری از طریق بازی ها روشی اثبات شده است.

Treehouse-5

طراحی وب سایت و خدمات پیشرفت تحصیلی در سایت Treehouse اصول اقدام و پاداش را به کار گرفته تا به دانش آموزان  در درسهایشان کمک کند. نشان ها و مدال ها جوایزی است که به برندگان این بازی داده می شود. این وب سایت بسیار ارزشمند است چون در روند بازی اطمینان می یابد که کاربر بهترین آموزش را دریافت می کند. از طریق کاربرد گیمیفیکیشن در این سایت ساده ترین کارها را هم سرگرم کننده می کند.

6-پرسشنامه های عمومی

یکی از قدیمی ترین اشکال گیمیفیکیشن در طراحی وب سایت، آزمون های آنلاین است. برخی از مشهورترین این برنامه ها، فیسبوک، Buzzfeed و The Oatmeal است. با این که این سایت ها و پرسشنامه ها مستقیما به تجارت مرتبط نیستند اما دقیقا و به طور موثر به عنوان ابزار تجاری به کار می روند.

LinkedIn-7

ممکن است LinkedIn را یک بازی ندانید اما همچون هر شبکه اجتماعی دیگر دارای مکانیک بازی است که برای تشویق شما به تکمیل پروفایل تان طراحی شده. هر بخش از پروفایل خود را که پر کنید طوری رفتار می کند که انگار چیزی به دست آورده اید. به شما یک نوار وضعیت نشان می دهد که نشان می دهد الان پروفایل چه میزان کامل شده است.

لینکدین طوری طراحی شده که غریزه رقابت را در سطح اول بر انگیزد. طراحی این شبکه های اجتماعی به نحوی است که به مردم القا می کند که پروفایل های تکمیل تر در شبکه سازی موفق تر هستند. از سویی، توصیه ای خیرخواهانه و مثبت هستند و از سوی دیگر به غریزه رقابت شما هم ضربه می زنند. این ها جنیه های نامحسوس طراحی بازی هستند اما با پوسته این سایت ها هم خوانی دارند.

8-اینستاگرام

تا به حال به رقابتی که در اینستاگرام برای افزایش فالوور و لایک و ویو یا تگ شدن پستها در بین کاربران وجود دارد دقت کرده اید؟ این نمونه بارز اعمال گیمیفیکیشن در طراحی وب سایت است. همچون نمونه قبلی، اینستاگرام هم حس رقابت را در شما بیدار کرده و شما را به تعامل و حضور بیشتر در فضایش وادار می کند. کسی را نمی شناسم، با یک ثانیه نگاه کردن به صفحه اینستاگرام حداقل یک ساعت بعد خود را در فضایی غیر از اینستاگرام بگذراند.

این که هر روز و در یک ساعت مشخص پست های خوب بگذارید، بیشتر دیده می شوید و فالوور بیشتری جذب می کنید، همان سیستم تشویق است که بخش گیمیفیکیشن چیست گفته شد. در واقع با افزایش فالوور محبوبیت بیشتری به دست آورده اید و با برانگیخته شدن حس رقابت در شما هر روز در تلاش هستید موضوعات جذابتری را در صفحه اینستاگرام خود بگذارید. به این صورت است که اینستاگرام موجب حضور بیشتر شما در فضای خود می شود.

Zurb-9

Zurb یکی از بهترین نمونه های مکانیک بازی در یک سایت است. zurb سیستمی ساده دارد. در آن به دنبال گاوهایی می گردید که در تمام قسمت های آن مخفی شده اند. در یک صفحه از آن می توانید تمام گاوهایی که پیدا کردید، ردیابی کنید. این بهترین روش سرگرم کننده ای است که می توان کاربران را وادار کرد به تمام صفحات سایت رفته و محتوای آن را بخوانند. حتی می توان کاربر را به صفحه ای که می خواهید بکشید.

4food-10

کل وب سایت 4food اساساً یک بازی هیجان انگیز است. در این سایت قسمتی هست که افراد می توانند اطلاعات بیشتری در مورد شرکت و یا بخشی که شرکت دانش خود را در مورد خدمات این افراد ارائه می دهد، مطالعه کنند. در کنار این ها می توانید همبرگر خود را در وب سایت آماده کنید.

تجربه جالب در وب سایت 4food مشتریان را درگیر می کند. به آنها کمک می کند تا درباره کسب و کار شما اطلاعات بیشتری کسب کنند و از غذاهای با کیفیت تجاری کسب و کار قدردانی کنند. اگر به درستی انجام شود، گیمیفیکیشن می تواند به اهداف بسیاری از جمله افزایش عملکرد یا شهرت یک شرکت و همچنین محبوبیت این برند در رسانه های اجتماعی کمک کند.

منابع بیشتر برای مطالعه گیمفیکیشن

• اگر به دنبال کتابی برای آموزش بازی سازی هستید که تا حد امکان، از جنبه‌های فنی و تکنولوژیک فاصله گرفته و واقعاً به زیرساخت‌ها و مبانی علمی گیمیفیکیشن بپردازد، قطعاً کتاب Gamify نوشته‌ی برایان برک، باید در فهرست گزینه‌های شما باشد، برایان برک کتاب بازی سازی خود را به دو بخش اصلی تقسیم کرده است. در یک بخش به ارزش و اهمیت بازی سازی پرداخته و در بخش دوم به طراحی بازی توجه کرده است.
• کتاب Gamification by Design نوشته گیب زیکرمن هم از جمله کتابهای کلاسیک در زمینه گیمیفیکیشن و بازی سازی محسوب می‌شود. زیکرمن در این کتاب کوشیده است شیوه‌های تعبیه‌ی مکانیزمِ بازی در فضاهایی که مستقیماً به بازی ارتباطی ندارند بپردازد و در این کار، موفق هم بوده است. زیکرمن در این کتاب، علاوه بر معرفی و آموزش مبانی و مفاهیم بازی سازی، برخی جنبه‌های فنی و اجرایی را هم مورد توجه قرار داده است. انگیزه‌ها در بازی، بازی‌های اجتماعی، ابزارهای درگیر کردن ذهنی بازی‌کنندگان، دینامیک بازی‌ها و مرور برخی از مثالهای گیمیفیکیشن، از جمله عناوین کتاب زیکرمن هستند.
• کتاب «قلاب» نوشته نیر ایال Hooked نیر ایال در کتاب قلاب به بررسی این موضوع می‌پردازد که چرا برخی محصولات به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی ما تبدیل می‌شوند، در حالی که دیگران به‌سادگی فراموش می‌شوند. این کتاب یک نقشه راه برای طراحان محصول، کارآفرینان، و توسعه‌دهندگان ارائه می‌دهد تا محصولاتی طراحی کنند که عادت‌ها و رفتارهای ماندگار در کاربران ایجاد کنند. مطلب مرتبط: معرفی و خلاصه‌ای از کتاب «قلاب» نوشته نیر ایال Hooked

جمع‌بندی

گیمفیکیشن به عنوان یک ابزار قدرتمند در طراحی محصول، می‌تواند به جذب کاربران، افزایش تعامل، و ارتقای تجربه کاربری کمک کند. این رویکرد، اگر به‌درستی اجرا شود، می‌تواند بهره‌وری، وفاداری، و حتی رفتارهای مثبت کاربران را افزایش دهد.

در اینجا ابتدا به پرسش گیمیفیکیشن چیست پاسخ دادیم، ویژگی ها و کاربردهای آن را بیان کردیم و چند نمونه عالی از سایت هایی که این ابزار جذاب را پیاده سازی کرده اند، توضیح دادیم. اما باید به این نکته در مورد کاربرد گیمیفیکیشن در نظر داشته باشید و آن این که:

• این ابزار انگیزه ایجاد کردن برای کاربر است تا او را قادر سازید تفریح کند. نه این که او را گول بزنید تا کاری را انجام دهد.

درباره‌ی عوامل انگیزاننده، می‌توان بسیار بیشتر صحبت کرد. مدل‌های متعدد و متنوعی درباره‌ی استفاده از انگیزاننده‌های انسان‌ها در گیمیفیکیشن وجود دارد. اما محور اصلی گیمیفیکیشن، امتیاز و مدال و ایجاد رقابت و فاکتورهایی مانند این‌ها نیست. اصل بحث گیمیفیکیشن، Engagement است و فقط درگیر شدن مخاطب است که اصالت دارد. دنبال پیچیده‌ترین کارها و دشوارترین فرمول‌ها نروید و همواره به خاطر داشته باشید که این‌ها، ابزار هستند نه هدف. گاهی، چند نقطه‌ی کوچک در گوشه‌ی یک صفحه‌ی نمایش، که فقط «نظم و قانونمندی و پشتکار شما» را تأیید می‌کنند، برای درگیر کردن‌تان کافی است. 

ویژگی­‌های منحصر به فرد بازی‌ها، نتایج فوق‌العاده­ ای را به همراه خواهد داشت. این ویژگی‌ها(فیدبک آنی،علاقه به درگیر شدن،فراموشی گذشت زمان و …) باعث شده بازی به عنوان یک رسانه خاص برای درگیر ساختن مخاطب با محصول مورد استفاده قرار بگیرد.

✨ نظر شما چیست؟ آیا محصول یا اپلیکیشنی می‌شناسید که گیمفیکیشن در آن به خوبی اجرا شده باشد؟ تجربیاتتان را با ما به اشتراک بگذارید!