طراحی محصول: هنر و علم خلق ارزش | Product Design
طراحی محصول یکی از جذاب‌ترین، چندوجهی‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین حوزه‌های طراحی است که پیوندی عمیق میان هنر، علم و فناوری برقرار میکند. این دیسپلین فراتر از خلق یک شیء یا ابزار است؛ طراحی محصول یعنی حل مشکلات واقعی کاربران از طریق ایده‌های نوآورانه که بتواند به‌صورت ملموس در زندگی آنها تأثیرگذار باشد. اما در نبود یک تعریف جامع، چطور می‌توان طراحی محصول را دقیق توضیح داد؟
تعریف طراحی محصول: دو نگاه کلیدی
درک کامل طراحی محصول نیازمند بررسی دو بعد اساسی است:
- از منظر محصول:
طراحی محصول به فرآیند خلق یا بهبود اشیاء ملموس و غیرملموس گفته میشود که هدف آنها ارائه ارزش به کاربران است. محصول می‌تواند هر چیزی باشد؛ از گوشی هوشمند و مبلمان گرفته تا نرم‌افزارها و خدمات. در این دیدگاه، محصول نتیجه نهایی فرآیند طراحی است. - از منظر فرآیند:
طراحی محصول یک فرآیند خلاقانه و تکرارشونده است که با شناسایی مشکلات کاربران، پژوهش درباره نیازها، ایده‌پردازی، پروتوتایپ‌سازی، تست و در نهایت تولید محصول به کار خود پایان می‌دهد. این فرآیند نه تنها به جنبه‌های فیزیکی بلکه به تجربه کاربر ، تعاملات انسانی و حتی پیام احساسی محصول هم توجه دارد.
بیشتر بخوانید: طراحی محصول یا طراحی صنعتی چکونه متمایز هستند؟
طراحی محصول گاهی با طراحی صنعتی اشتباه گرفته میشود (با اینکه همپوشانی‌های فراوانی بین آنها وجود دارد)اما بحث طراحی محصول در سال‌های اخیر به یک مقوله گسترده و به عنوان یک حرفه مستقل و اثربخش در صنایع شناخته میشه؛
این امر نیز به دلیل این بود که طراحان صنعتی پیرامون فرم‌های هنری و کارایی پذیری و معمولا در تعامل با طراحی مصنوعات و ارگونومی برای رسیدن به محصولی با قابلیت تولید انبوه فعالیت می‌کنه، به عبارت ساده تر طراحان صنعتی فقط قادر به طراحی محصولات فیزیکی بودند.
مروری به تاریخ طراحی محصول
در اون زمان پیشه‌وران سنتی عموماً قادر یا مایل نبودند خود را با مقتضیات صنعت وفق بدن، علاوه بر این، برای اغوای خریدارانِ بالقوه بازارهای جدید باید منابع جدیدی از فرم پیدا می شد، به خصوص برای خریداران طبقه متوسط که نوکیسه‌های آن دوران بودند؛ با ورود تولیدکنندگانِ بیشتر با ظرفیت های تولیدِ بالاتر به بازار، رقابت شدت گرفت و برای ارضای سلیقه های متنوعِ مُدِ روز و تحریک مشتری ها به خرید، به انبوهی از ایده‌های جدید نیاز بود؛
کم‌کم تولیدکنندگان یاد گرفتند به هنرمندانی سفارش کار دهند که تحصیلات آکادمیک داشتند، یعنی کسانی که آموزشِ طراحی دیده بودند، تا ایده های فرمی و تزئینی جدید مطابق با سلیقه روز ارائه بدهند؛ البته بیشتر وقت‌ها خودِ هنرمندان هم تصوری از این نداشتند که ایده‌های زیبایی شناختی چگونه می توانند به محصولات «صنعتی» تبدیل شوند؛ بنابراین مثل همیشه با نیازهای جدید باید مهارت های جدید نیز پیدا می‌شد؛
تولید «صنعتی» مستلزم ظهور نسل کاملاً جدیدی از دیزاینرهای مهندسی شد، که دانشِ پیشه هایی مانند ساعت سازی یا ابزارسازی «سنتی» را اقتباس کرده و آن را در حل مسائل فنی ساخت ماشین های «صنعتی» به کار گرفتند تا عملکرد ابتدایی آنها را تضمین کنندـ مثلاً مقاومت سیلندرهای موتور بخار را بیشتر کردند تا فشار و نیرو را بالا ببرند؛
آن جا که مسئله «طراحی» فُرم مطرح بود، دو دسته از افراد به وجود آمدند که هرکدام نقش مهمی در این زمینه داشتند:
اولین دسته کسانی بودند که باید پیوسته ایده های جدیدی عرضه می کردند که به درد بازار بخورد؛ این گروه بعدها «مشاوران سبکی» نامیده شدند؛
دسته دوم نقشه‌کش هایی بودند که در اوایل عصر صنعتی سازی پدیدار شدند و کارِ یدی پرزحمتی داشتند. این افراد در کارخانه ها نقشه محصولات را آنگونه که مشاوران سبکی، مهندسان یا کارخانه‌دارها دستور می دادند روی کاغذ ترسیم می کردند، یا از روی کتابچه های طراحیِ هنرمندان دیگر الگو بر می‌داشتند؛
این گروه از افراد به تدریج تبدیل شدند به کسانی که مهارت فوق العاده ای در طراحی داشتند و می توانستند مشخصات کالای تولیدی را در طراحی های شان به خوبی نشان دهند؛ حتی اغلب سليقه خود را هم در دیزاینِ فرم اعمال می کردند، که در بیشتر موارد برگرفته از سبک های قدیمی یا محصولات موفق تولیدکنندگان رقیب بود؛
آیا کلید طراحی محصول موفق فقط درک مشتری است؟
اگرچه شناخت دقیق کاربران و نیازهای آنها نقطه شروع طراحی محصول موفق است، اما این تنها بخشی از ماجراست. یک محصول موفق:
- مشکلی واقعی را حل میکند: کاربران برای خرید یا استفاده از محصول دلایل قانع‌کننده دارند.
- تجربه‌ای روان و بی‌دردسر ارائه می‌دهد: ایده‌آل این است که طراحی آنقدر بی‌نقص باشد که اصلاً جلب‌توجه نکند؛ مثل یک دستیار نامرئی.
- اثرگذاری فرهنگی یا اجتماعی دارد: گاهی محصولات فراتر از یک نیاز عمل می‌کنند و به بخشی از فرهنگ یا رفتار روزمره مردم تبدیل می‌شوند.
- توازن میان خلاقیت و کارایی را رعایت میکند: محصولی که فقط خلاقانه باشد، اما کارایی نداشته باشد، یا بالعکس، نمی‌تواند موفق باشد.
نقش کاربران در طراحی محصول: مرکز داستان یا یکی از بازیگران؟
محصولات برای کاربران ساخته می‌شوند، اما سوال این است: کاربران چه جایگاهی در فرآیند طراحی دارند؟
- در طراحی کاربرمحور (User-Centered Design)، کاربران در مرکز فرآیند هستند و تمام تصمیمات بر اساس نیازهای آنها گرفته میشود.
- در طراحی مبتنی بر سیستم (System-Centered Design)، محصول در چارچوبی وسیع‌تر از کاربران، مانند اکوسیستم فناوری یا الزامات کسب‌وکار، طراحی میشود.
ترکیب این دو دیدگاه باعث میشود که هم نیازهای فوری کاربران و هم دیدگاه‌های بلندمدت در طراحی لحاظ شوند.
بیشتربخوانید: اهمیت طراحی محصول
دانش طراحی محصول در دهه های اخیر تبدیل به یکی از اصلی ترین ارکان علمی و هنری برای ساخت ، تجاری سازی و ارائه ایده ها و اختراعات و دستاوردهای بشری شده و با اطمینان خاطر می توان عنوان داشت که تولید محصول بدون به کار بستن این رکن هر قدر هم که ایده محصول ، بدیع و خلاقانه باشد ، در رقابت با محصولات رقیب خود در بازارهای تجاری محکوم به شکست خواهد بود همونطور که مثال اون لپ تاپ رو براتون زدم که در دهه 80 دیزاین شده بود؛
از این رو هیچ محصولی نیست که در طولانی مدت مورد استفاده انسان باشه ، بدون داشتن ویژگی های اصیل در علم طراحی محصول ، اگر محصول ویژگی هایی اعم از:
- عناصر زیبایی شناسانه ( فرم ، بافت و رنگ ) ،
- رعایت تناسبات اندام سنجی ( ارگونومیکی ) در ابعاد و فرم محصول ،
- تجربه کاربری مطلوب
- کارکرد صحیح محصول ( نسبت به ماموریت هایی که برای انجام آنها طراحی و ساخته می شود ) ،
- عناصر فرهنگی که آن محصول را به فرهنگ استفاده از آن محصول پیوند می دهد ،
- تناسب همه جانبه آن محصول با دیگر محصولات و عناصر موجود در محیط
- و حتی کلّیت و شاکله و فرم و بافت فضایی که محصول توسط کاربر در آن محیط به کار گرفته خواهد شد و … ،
نداشته باشه، نمی‌تونه مورد اقبال مصرف کنندگان قرار بگیره و پروژه تجاری سازی ایده ، با شکست مواجه می شود و برای حصول بهترین نتایج در تجاری سازی محصول هنر مندان مجرب و دانشمندان علوم مختلف با تلفیق اصول علمی و هنری به صورت کاملا علمی و کنترل شده بنیان های علم طراحی محصول را ایجاد نموده اند ، که ساختار اون ، مبانی علمی و دانش بنیان بوده و به بیان دیگر محتوای آن مجموعه ای عظیم از قرن ها تجربه علمی فعالیت بشر در عرصه ساخت و تولید است ، و این مبانی و اصول علمی در دانشکده ها و مراکز علمی به علاقه مندان طراحی محصول آموخته می شود ؛ در نتیجه به کارگیری دقیق و مو به مو و مبتنی بر تحقیقات علمی این اصول علمی و هنری در طراحی ، تولید و ساخت هر محصول را ، مهارت طراحی محصول و یا Product Design می نامند .
و طراحی محصول به عنوان یک کلمه، مجموعه‌ای از مشخصات یک محصول است که شامل مشخصات کلی: فرم ( ویژگی های زیبایی شناختی و ملموس محصول یا خدمات) و عملکرد (قابلیت ها) بصورت توام و یکپارچه است؛
نمونه‌هایی از حوزه‌های طراحی محصول
در دیزاین کلاب، ما طراحی محصول را در زمینه‌های تخصصی متنوعی بررسی می‌کنیم و به دنبال کشف پتانسیل‌های تازه در صنایع مختلف هستیم. برخی از این حوزه‌ها شامل موارد زیر است:
- طراحی دیجیتال: اپلیکیشن‌ها، رابط‌های کاربری (UI) و نرم‌افزارها.
- سبک زندگی: محصولاتی که تاثیر مستقیم در زندگی روزمره دارند.
- طراحی صنعتی: محصولات فیزیکی مانند ماشین‌ها و گجت‌ها، لوازم خانگی و ابزارها.
- طراحی هنری: برای علاقمندان به هنرهای کلاسیک تجسمی.
- طراحی محصول بعنوان یک فعل: مسیری که برنامه مسیردیزاینر شمارو به اونجا می‌بره.
ملاحظات طراحی محصول
طراحی محصول کار آسانی نیست. تمامی ذینفعان، خواسته‌های مشخصی را از طراح محصول و فرآیند طراحی دارند. وظیفه طراح محصول این است که در تعامل با کلیه این افراد محصولی متناسب و با ارزش را خلق کند:
- تولید کننده دغدغه هزینه‌های تولید را دارد. در نهایت تولید کننده یک محصول به لحاظ تولیدی مقرون به صرفه را می‌خواهد.
- خریدار به قیمت محصول، ظاهر و شیک بودن آن می اندیشد.
- مصرف کننده نهایی بر روی کارایی و عملکرد محصول نهایی تاکید دارد.
- بخش تعمیر و نگهداری محصول بر روی قابلیت‌های تعمیر و نگهداری محصولات توجه دارد. اینکه قطعات محصول به راحتی از هم جدا شده و قابلیت تشخیص عیب و تعمیر آن به آسانی وجود داشته باشد.
بیشتر بخوانید: تفکردیزاین چه تاثیری در طراحی محصول دارد؟
در بحث تفکر دیزاین، الگوها و پیشنهادها و مدل‌های متعددی وجود دارده، کتابها و نویسندگان، مدل‌های سه بخشی، پنج بخشی و هفت بخشی مختلفی را برای تفکرذیزاین پیشنهاد میکنن، وقتی با یک موضوع جدید روبرو می‌شوید و می‌خواهید حد و مرز و حوزه‌های زیرمجموعه‌ی آن را بشناسید، یکی از ساده‌ترین راه‌ها این است که چند کتاب مرجع در آن زمینه را بردارید و ساختار و فهرست مطالب آن کتابها را بررسی کنید؛ کتاب product design and development اولریچ و اپینگر کتابی ارزشمندی در این زمینه است؛ که یک خلاصه ای ازش رو من توی سایت نوشتم براتون دوست داشتید یک نگاهی بهش بندازید(+)؛
دیزاینرهای خوب همیشه از تفکر طراحی و مدل ذهنی دیزاینر در طراحی محصولات استفاده می‌کنند زیرا این رویکرد روی توسعه‌ی صفر تا صد محصول و نه فقط فاز طراحی، متمرکز است، اما
انتظار من در پایان این مطلب اینه که شما نسبت به واژه‌ی دیزاین و طراحی حساس تر شده باشید؛؛ وقتی از طراحی سایت یا طراحی مدل کسب و کار یا طراحی لباس و به طور کلی تر دیزاین محصول حرف می‌زنیم، به خاطر داشته باشیم که از یک فرایندِ غیرمکانیکیِ تکرارشونده به همراه بازخورد و آزمون و خطا صحبت می‌کنیم که محصول آن به تدریج خلق میشود، محصولی که گاه، نه طراح در انتظارش بوده و نه مشتری!
طراحی محصول: هنر شناخت جزئیات و عناصر طراحی
طراحی محصول، ترکیبی هنرمندانه از خلاقیت، تفکر انتقادی و تحلیل عمیق است که تمامی اجزای یک محصول، از ظاهر تا عملکرد، را در بر می‌گیرد. اگرچه هدف نهایی، ارائه محصولی کاربردی و زیباست، اما این هدف بدون توجه به عناصر کلیدی طراحی و اصول بنیادین آن دست‌نیافتنی خواهد بود.
در ادامه، به اهمیت طراحی و شناخت عناصر کلیدی در طراحی محصول می‌پردازیم و برنامه‌های محتوایی دیزاین کلاب را که به این موضوعات اختصاص دارد، معرفی می‌کنیم.
اهمیت “طراحی” در محصول
طراحی چیزی فراتر از زیبایی‌شناسی است؛ طراحی، زبان ارتباطی یک محصول با کاربرانش است. از این رو، اهمیت آن را می‌توان در سه جنبه کلیدی خلاصه کرد:
- تعامل با کاربر (User Interaction): طراحی، نقطه شروع و پایان تجربه کاربر است. یک طراحی خوب باعث میشود محصول به‌آسانی قابل استفاده باشد. موضوعی که با طراحی عناصر سمت کاربر عملی میشود.
- احساسات و برندینگ: طراحی تأثیرگذار و دارای استایل می‌تواند کاربران را به برند متصل کند و وفاداری ایجاد کند.
- نوآوری و تمایز: در بازارهای رقابتی، طراحی یکی از قوی‌ترین ابزارها برای متمایز شدن از رقباست.
شناخت عناصر طراحی: ستون‌های اصلی یک محصول موفق
هر حوزه‌ای از طراحی محصول، از طراحی صنعتی گرفته تا رابط کاربری، نیازمند درک عناصر و اصول طراحی است. برخی از این عناصر عبارت‌اند از:
- جزئیات (Details): کوچک‌ترین جزئیات می‌توانند حس حرفه‌ای بودن و دقت را به کاربر القا کنند.
- فرم (Form): شکل کلی محصول، که شامل هندسه، تناسبات و زیبایی بصری است.
- رنگ (Color): انتخاب رنگ تأثیر عاطفی زیادی دارد؛ می‌تواند حس اعتماد، انرژی یا آرامش ایجاد کند.
- متریال (Material): انتخاب مواد، بر دوام، هزینه و احساس لمس محصول تأثیر می‌گذارد.
- کارکرد (Functionality): محصول باید بدون نقص کار کند و نیازهای کاربران را برآورده کند.
بیشتر بخوانید: برنامه‌های محتوایی دیزاین کلاب در موضوع طراحی محصول
برای کمک به دیزاینرها در درک بهتر عناصر طراحی و مسیر حرفه‌ای‌شان، دیزاین کلاب مجموعه‌ای از برنامه‌های آموزشی و محتوایی را ارائه می‌دهد:
دیگر زمان یادگیری سطحی گذشته است. در دنیای پرشتاب امروز، تنها کسانی که مهارت‌هایشان را عمیق‌تر و کاربردی‌تر می‌کنند، می‌توانند اثرگذار باشند. در دیزاین کلاب، ما این نیاز را به برنامه‌هایی جامع و خلاقانه تبدیل کرده‌ایم که ترکیبی از آموزش‌های تخصصی، تمرین‌های عملی و نظریات به‌روز طراحی هستند.
چه چیزی اینجا منتظر شماست؟
برنامه‌های ما چیزی فراتر از دوره‌های ساده یا ورکشاپ‌های کوتاه‌مدت است. اینجا شما وارد مسیری می‌شوید که به طراحی، مانند یک زبان زنده و پویا نگاه میکند:
برنامه‌های کاربردی دیزاین کلاب
اولین گام برای طراحانی که به دنبال پایههای قوی و مهارتهای کاربردی طراحی و توسعه محصول هستند.
جایی که مهارتها و خلاقیت شما مثل یک عضله تقویت و با مسائل و تمرین های گوناگون به چالش کشیده میشود.
سفری است به دنیای علم منطق؛ از نسبت طلایی گرفته تا اصول گشتالت، اینجا تئوری‌ها با عمل در هم می‌آمیزند.
این برنامه ذهن، عادتها و مسیر شما را برای ساخت محصولات ساده و کاربردی و سفارشی خو دتان بازطراحی میکند.
ترکیبی از اصول طراحی و علم روانشناسی که به ما کمک میکند تجربههایی بسازیم که نهتنها دیده شوند، بلکه حس شوند.
مسیری به سوی خلق محصولات و خدماتی است که نیازهای انسانی را در ابعاد گسترده‌تری پاسخ می‌دهند. این رویکرد علاوه بر نوآوری در عملکرد، راهی برای ساختن ارتباط عمیق‌تر با کاربران فراهم میکند.
در این برنامه، قراره یاد بگیریم چطور به جای کلنجار رفتن با مشکلات، اونارو باز کنیم، بشکافیم و از زاویه‌ای که بقیه نمی‌بینن حلش کنیم! این ساختار قراره شامل ترکیبی از متدهای حل مسئله، مدل‌های فکری و چارچوب‌های تست‌شده باشه که توی دنیای واقعی محصول جواب می‌ده.
برای کسب اطلاعات بیشتر از محتوای برنامه ها، از صفحه مربوط بازدید کنید. اما یه سوال؛ هر 24 ساعت خودتون رو چطور تقسیم میکنید تا به همه کارهاتون برسید؟ به نظر شما چطور میشه به تعادل منعطفی از زمانبندی رسید که در پایان روز احساس کنیم، هم یک یا چند کار مفید انجام دادیم و هم کمی بهتر از روز قبل شده‌یم و هم در مهارت رشته مورد علاقه مون و هم به سمت اهداف مون گامی رو به جلو برداشتیم؟
شاید در 50 سال گذشته چنین چیزی امکان پذیر نبود، که در 24 ساعت تمام این روتین رو بتونیم تکرار کنیم، اما امروز و به لطف تکنولوژی و سرعت گرفتن جهان مدرن امکان پذیر شده؛ تصور کنید که 50 سال پیش طرف باید یا درس خوندن و رفتن به یک دانشگاه در یک شهر و کشور دیگه رو انتخاب میکرد و یا شهر و کارهای موردعلاقه اش… امروزه این مسیرها کوتاه و کوتاه تر شده اند؛ ما اینجا هستیم تا راهـ‌کارهایی برای صرفه جویی در زمان و شتاب‌دهی به رشد مهارتهای شما ارائه دهیم. دیزاین کلاب در تلاش است با جمع‌آوری مطالب به‌روز و انتشار مقالات علمی و تخصصی، سهمی در ارتقای مهارت و تفکر دیزاین کاربران فارسی زبان در کمترین زمان را داشته باشد.
اینجا شما می‌توانید به صورت کاملا آنلاین و باهزینه کم:
✔ طراحی و جزئیات یک محصول خوب را بشناسید؛ توی کافه، تخت، یاکنارساحل!
✔ با فرآیندتولید و تعریف پروژه محصولات گوناگون آشنا شوید: با مطالبی که نیاز نیست صبر کنی تا کسی برات توضیح بده
✔ مدیریت را با تمرکز بر مدیریت محصول بیاموزید؛ به اندازهای که فکر میکنی لازمه
✔ در رشته‌های گوناگون طراحی‌محور کاوش کنید؛ با اساتیدی که نمیپرسن: ‘ چرا دیر اومدی؟’
✔ از ترندها، رویدادها و مسابقات طراحی باخبر شوید، در نیمه شب‌های بیخوابی که نمیدونی چرا بیداری
✔ سبــدمحصـولات و بـازار آنها را تــوسـعه دهیـد، با ایده‌هایی که ذهنت رو منفجر میکنن.
همراه شوید تا نهتنها مهارتهای خود را ارتقاء دهید، بلکه نقش فعالی در شکل‌گیری آینده جهان و محصولات داشته باشید.
جمع‌بندی: باشگاه پروش عضلات طراحی محصول
ما در دیزاین کلاب طراحی محصول را به‌عنوان یک هنر میان‌رشته‌ای و حتی یک تجربه مستقل و مادام‌العمر می‌بینیم که از علم، فناوری و خلاقیت بهره می‌گیرد. رویکرد ما این است که در هر حوزه، از دیجیتال گرفته تا فیزیکی، راه‌حل‌هایی ارائه کنیم که هم زیبا باشند و هم کاربردی. طراحی محصول، نقطه تلاقی علم و هنر است. اینجا، تلاش می‌کنیم دیزاینرها را با ابزارها و دانش لازم برای تسلط بر این هنر تجهیز کنیم. به یاد داشته باشید که طراحی خوب، داستانی است که بدون کلمات روایت میشود؛ داستانی که با نیازهای کاربران شروع و با تجربه‌ای بی‌نقص پایان می‌یابد.
✨ اگر علاقه‌مندید که طراحی محصول را عمیق‌تر بشناسید، مطالب قبلی ما را درباره “محصول چیست؟“ را بررسی کنید. برای اینکه سرنخ‌های مطالعه در این زمینه داشته باشید می‌توانید سراغ کتاب‌هایی مثل “Design of Everyday Things” نوشته دان نورمن بروید تا درکی عمیق‌تر از طراحی داشته باشید. و یا مطالب قبلی دیزاین کلاب درباره “مسیر دیزاینر” و “ریاضیات طراحی” را مطالعه کنید. همچنین کتاب‌هایی مانند “The Elements of User Experience” نوشته جسی جیمز گرت می‌توانند درک عمیق‌تری از عناصر طراحی به شما بدهند.